WNL Haagse Lobby 🇳🇱

_id	68acbe69c2c77c1562b71de6
url	https://www.nporadio1.nl/uitzendingen/wnl-haagse-lobby/9d86d513-8a56-4528-9778-f34df14b6c2b/2025-08-25-wnl-haagse-lobby
datetime	2025-08-25 00:00:00

 

Statements

idx	statement	score
1	Het Israëlse leger heeft een onderzoek ingesteld naar de aanvallen vanochtend op het Nasserziekenhuis in Gajunis, in het zuiden van Gaza.	50.64
6	De Nederlandse bank heeft een boete van ruim 2,6 miljoen euro opgelegd aan Bunk.	11.05
7	De online bank schoot volgens DNB tekort in het controleren op witwassen.	87.29
8	Tussen 2021 en 2022 waren die controles niet op orde.	12.92
9	De jongen van 15, die vorige week werd aangehouden in een vakantiepark in het Brabantse Westerhoven, is weer vrij.	64.2
10	In dat park kregen een groep uit Maarsen en een groep Israëlse toeristen ruzie.	13.78
12	In Leeuwarden en omgeving is de grote stroomstoring die vanmiddag begon, nog niet voorbij.	72.17
14	Netbeheerder Tennet zegt dat het langer duurt om die schade te herstellen.	47.23
15	Goedenavond, hartelijk welkom bij Weno Haagse Lobby.	3.61
16	Tot half tien zijn we bij u met het programma over het spelende knikkers in politiek Den Haag.	7.17
18	29 oktober staat met dikke filterstift in de agenda van vele politici.	5.2
19	En als het een beetje mee zit, ook in dat bij u, namelijk de kiezer.	3.88
20	Want voor het eerst in de Nederlandse parlementaire geschiedenis AI een grote rol gaan spelen.	9.12
21	En tegelijkertijd stoppen Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp en Google, namelijk op 10 oktober met het vertonen van politieke advertenties.	16.14
22	En dan hoort u het goed, dat is 19 dagen dus voor die verkiezingen.	4.52
28	Wat zijn de mogelijke consequenties en welke rol kan de AI spelen in onze politieke campagne positief en wellicht dus ook wel negatief?	11.87
29	En misschien moeten we ook vrezen voor buitenlandse beïnvloeding van deze verkiezingen.	4.21
30	Dit en vele andere kwesties gaan we voorleggen aan onze drie heren oftewel onze drie gasten van vanavond.	3.44
32	Hij is universitair docent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen en gespecialiseerd in regulering van microtargeting.	7.83
33	Dat is dus eigenlijk dat je precies dat individuele kiezer zodanig weet contact mee te maken dat hij denkt Ja, daar moet ik zijn bij die politieke partij.	5.11
38	Hij gaat u zo direct uitleggen waarom ze een bestaansrecht hebben wat sterker is dan ooit tevoren als de voortekeningen niet bedriegen.	4.53
40	Hij is verbonden aan het Ratenouw Instituut en doet onderzoek naar de maatschappelijke verantwoordelijkheid en de regulering van big-tech-bedrijven.	6.92
42	Dat kan natuurlijk via de gratis NPO Radio 1-app en op X. Gebruik dan de hashtag WNL of volgens het WNL Haagse Lobby.	7.87
45	Voordat we die wereld van big-tech gaan induiken in die aanloop naar die verkiezingen gaan we eerst naar het nieuws van vandaag en wel het politieke nieuws.	3.73
46	Het CDA, het lang verwachte verkiezingsprogramma, viel vandaag op de mat.	5.33
47	Daardoor gaan we meteen schakelen met Niels Klaassen, de politiek verslaggever van het AD en de verslaggever van het AD, die inmiddels ook al een interview met de lijsttrekker meneer Bontebal erop heeft zitten.	5.7
49	Goedenavond, het interview was volledig menselijk trouwens, zonder AI-tussenkomst.	4.2
55	Want als je zo'n partij wat langer volgt en wat meer programma's hebt gedaan dan wil je ook nog wel een beetje verrast worden.	4.42
57	En dat gebeurde wel, want een aantal dingen, ja, dat zat niet in de pijplijn.	3.6
58	Het was misschien wel een keer tijd, zou je kunnen denken dat ze er wat aan zouden doen.	4.24
61	Dan gaat het natuurlijk over de hypotheekrente aftrekken.	6.46
63	Dat komt pas in oktober, als het CPB de boel heeft doorgerekend.	9.42
65	En ook die nieuwe, wat zij dan noemen, de vrijheid, de bijdrage.	3.63
69	Ja, om die NAVO-norm te halen om veiliger te worden.	14.07
70	Dat zijn toch wel de twee punten waar je toch van opkijkt.	3.84
73	Waar moet ik dan aan denken aan zo'n vrijheidsbijdrage?	6.73
75	En ook de cruciale vraag of mensen dit kunnen accepteren.	4.52
76	Want je kunt je voorstellen dat je een euro per maand klimaat kunt missen voor die NAVO-norm als gemiddelde burger.	72.84
77	Maar als het in de tientje de honderden euro's loopt dan ga je wel even achter die oren krabben.	4.96
78	Maar precies die vragen, en dat is ook wel een pijnlijk punt voor het CDA kunnen ze nog niet beantwoorden.	5.8
80	Ik hoorde wel iemand van de programmacommissie zeggen die veiligheidsbijdrage, of die vrijheidsbijdrage, moet ik zeggen die takt, zoals ik hem noem, die komt overal bij.	6.61
82	Of je inkomstenbelasting gaat voor die schijven allemaal iets omhoog.	7.1
84	Maar dan zegt de voorzitter van de programmacommissie weer nou ja, dan moeten we even kijken, we zijn nog met de CPB in de slag.	7.59
86	En dat is wel een risico, Martijn, omdat je dan eigenlijk een soort van schaduw tot 9 oktober en dat is echt nog wel een poosje, zo boven zo'n partij laat hangen van een grote, boze belastingvolging waarvan niemand dan weet hoe groot die is.	3.9
88	Dan zit natuurlijk ook iedereen te kijken naar asiel en migratie.	9.3
89	Zij doen eigenlijk hetzelfde als de GroenLinks-partij van de Arbeid.	22.17
91	Want ze gaan eigenlijk volledig, nemen ze mee die staatscommissie van Zwol.	8.17
92	Dus die die een demografisch onderzoek heeft gedaan hoeveel Nederland eigenlijk aan kan, platgezegd.	21.21
97	Want ja, wie ben jij nou als politieke partij in het midden om zo'n staatscommissie volgeleerden en experts die daar jaren op gebroed hebben tegen te spreken.	10.43
98	Maar ook hier komt het weer aan, denk ik, op die kleine lettertjes.	3.42
99	Niet per se bij de doorrekening, maar wel als dit soort plannen tot beleid gemaakt zijn.	5.22
100	Want wat betekent het nou bijvoorbeeld om je te committeren aan een migratiesaldo?	33.53
103	Wat als de oorlog uitbreekt in de twaalfde maand van het jaar naast Europa, er staan ineens nieuwe vlichtingen bij de deur?	9.69
107	Ja, daar zit PvdA en GroenLinks natuurlijk wel anders in de wedstrijd dan het CDA.	13.56
108	Het CDA is van Oudzer, een partij die al wat langer hamert op streng migratiebeleid.	23.86
111	In ieder geval wetgeving daarop maken en die plannen uitvoeren.	4.28
112	Ja, dat is veel strenger en ook veel meer rigide dan bijvoorbeeld een GroenLinks-PvdA van Oudzer in deze discussie zit.	8.88
114	Het gaat over die deals in het buitenland en opvang uit in Afrika.	13.1
115	Ja, dat wordt natuurlijk het meest listige gesprek als deze partijen aan die formatietafel zouden komen.	4.31
116	Dan wil ik het ook even tot slot hebben over de hypotheekrente.	3.81
119	Ik bedoel, het thema wonen staat toch al twee jaar heel hoog op de politieke agenda.	8.22
120	Ik heb tenminste bij mijn weting, ik vraag het bij deze ook aan jou, eigenlijk niemand gehoord over die hypotheekrente.	5.55
121	En dan ineens in die verkiezingsprogramma's, daar staat het.	3.59
123	Want in debatten en in discussies, en dat zie je bijvoorbeeld ook met die dienstplicht.	4.4
124	Dat is ook zo'n onderwerp dat het CDA geregeld opbrengt.	6.93
125	Dat is dan wel een keer al genoemd in een zijkamertje van dit parlement.	4.86
127	Maar ja, dit is wel het moment dat het om het eggie is.	3.8
128	Dat het niet meer de woordvoerder of backbencher is, waar niemand echt op let.	4.82
131	Bij het CDA trouwens minder hoor, maar bij andere partijen zag ik het misschien wel eerder gebeuren.	5.44
133	Maar die zeggen ook, die zien dit moment als eigenlijk een ideaal moment om nog eventuele nare boodschappen wel naar buiten te brengen.	4.42
134	Henri Brontebal zegt de hele tijd dat hij niet kiezers naar de mond wil praten.	8.0
135	Dus als dan in die boezem van een partij het idee leeft, nou economen roepen het, huizenbezitters denken dat het misschien ook wel uiteindelijk kan helpen voor anderen om een huis te vinden.	9.15
138	Want daar is het dan best wel weer goed genoeg voor.	4.54
140	Nou, daar gaat nog september en oktober over heen voordat ze die debatten krijgen.	4.57
143	En dan moet het ook duidelijk worden dat als je geen pijn gaat doen, want er wordt plechtig beloofd.	4.18
145	Maar plechtig beloofd dat je het financieel niet gaat merken, omdat tegelijkertijd met die aftrek afbouwen ook de belasting, de inkomstenbelasting die je betaalt, ook omlaag zou moeten gaan met de gelijke bedrag.	7.22
147	Maar ja, nu moet het nog gaan landen bij de kiezer.	3.82
148	Nou is natuurlijk ook het vreemden, elkaar in de hoek duwen, enorm begonnen.	3.53
149	Er zijn natuurlijk mensen die roepen, dit is een heel links programma.	4.98
151	Dat zei geloof ik Bontobel bij jou ook in het interview.	7.04
152	Als je dan een stapje naar achter zet en we kijken hiernaar, wat voor soort programma is dit?	5.02
153	Ja, dan is het eigenlijk wel iets, ik zeg zeggen, ja, links, links, rechts sowieso, die termen, maar iets in die zin iets wat linkser dan ik het zou verwachten.	4.16
154	Dus vooral die aftrek, maar ook wel die erkenning van de staat van Palestina, is ontgeven met echt duizend voorwaarden.	12.45
155	Je kunt er een boek over schrijven blijkbaar, wanneer je daarover moet gaan.	3.9
156	Maar toch, de tering is wel geworpen, ze hebben dat nou helemaal wel gezegd.	3.73
157	Er komt ook een extra belasting, hoewel het CDA ook zegt, ons hele lastenpakket wordt straks gewoon neutraal.	46.44
158	Dat is een beetje haaks, maar dat betekent gewoon dat uiteindelijk, als je alles tegen elkaar wegstreept, gaan ze niet meer belasting heffen dan nu het geval is.	4.42
159	Maar toch, als je met deze broek bekijkt, zou ik denken, ja, iets linkser dan je misschien zou verwachten.	3.85
160	En zij hopen bij het CDA, want dat is klassiek, het verwijt ook, ofwel te links ofwel te rechts, wij zijn van het midden.	3.71
161	Bij het CDA hopen ze dan dat als die doorrekening komt en als Bontebal dat heeft kunnen uitleggen en uitleggen en alle praatprogramma's tegen wie je het ook maar horen wilde, dat dat net genuanceerd in elkaar zit, dat dat dan gaat landen bij de kiezer, want ze rekenen er wel op.	31.04
162	En dat blijkt ook uit onderzoeken, dat die populariteit rond de persoon Henry Bontebal, ja, ook kan helpen daarin.	17.5
163	Dus dat mensen die misschien kritisch zijn over zo'n plan, dat ze denken, ja, het is wel die Bontebal die ik dat dan wel vertrouw, volgens die opiniepeilingen.	4.49
164	Dus laat ik het dan maar van hem aannemen, dus dat hij de boel een beetje zo kan overtuigen.	3.74
165	Maar dat is ook wel een bijzondere dynamiek, dus dat je eigenlijk zegt dus, dat je als leider nu zegt, ik durf ook nare boodschappen in een vroeg stadium te brengen, dat dat eigenlijk je geloofwaardigheid dus ten goede komt.	3.91
167	Ja, en dat is ook een beetje de analogie van het eerlijke verhaal 2012 van Diederik Samson.	3.96
168	Ik hoorde het Bontebal vandaag ook zeggen bij die presentatie, dat het echt, nou ja, die zei ook een paar keer, het is moeilijk, maar het is wel eerlijk.	4.86
169	Of het is, het is een lastige maatregel, maar het is tenminste wel eerlijk.	4.19
170	Dus je ziet ze het letterlijk ook herhalen in die zin.	4.07
171	En dat was natuurlijk een succesvolle campagne voor Diederik Samson.	4.04
172	Hij werd er alleen geen premier mee, en daarna ging het natuurlijk ook niet supergoed met de BNH.	10.45
174	Ik was natuurlijk heel gespannen, ik wist dat niet eigenlijk, want ik had ook gehoopt, maar dat is gewoon mijn politieke nieuwsgierigheid, dat ook meteen de lijst zou komen, maar die komt in een later stadium van het CDA.	3.56
176	Nee, dat komt pas woensdag, al zijn ze een beetje nerveus bij die partij.	3.64
177	Ze wilden er natuurlijk een mooi nieuws van maken, een mooi momentje.	3.86
179	Maar woensdag is natuurlijk ook dat debat over die netelige val na de val van het kabinet.	12.18
180	Dus er gingen al geluiden op, om het dan te vervroegen naar morgenavond.	3.64
181	Ja, ik ga ervan uit dat Thijs van den Brink jullie ook wel bekend wel op de lijst komt, maar hoe hoog en hoe prominent, geen idee.	5.09
182	En bij het CDA, dat moet je ook niet vergeten, is ook een partij van de regio, zijn er sommige talenten die in steden bijvoorbeeld aan de weg timmeren, wethouders van het CDA, die wel heel veel genoemd worden.	4.32
183	Ja, je moet er ook niet gesteld van staan als die juist niet op die kamerlijst komen, omdat er natuurlijk ook gemeenteraadsverkiezingen aankomen.	4.77
185	Maar daar willen zij toch ook, ja, partijen van de haarvaten noemen ze zichzelf, dus daar willen zij toch ook actief present zijn.	4.28
191	Denkt u maar aan AI, denkt u maar aan social media, maar ook, hij is al een tijdje bij ons, het kieskompas.	3.53
194	Wie gaat u zodanig informatie geven dat u nog beter tot een zelfstandig, afgewogen, goed besluit in het stemhokje komt?	14.52
195	Te gast zijn Sam Maasbommel, hij is universitair docent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen.	6.07
196	Willem Blanken, directeur van het net genoemde kieskompas.	8.1
197	En Wouter Nieuwenhuijs is verbonden aan het Ratenau Instituut.	6.77
198	En even voor de verdere introductie, Wouter, ik begin even bij jou.	3.46
199	Ik ben er mee bekend, maar niet alle luisteraars, je had misschien wel iets gezegd, maar het Ratenau Instituut, wat is het ook alweer?	8.87
200	Het Ratenau Instituut is een onderzoeksinstituut in Den Haag.	11.44
201	En we kijken naar de impact van technologie op de samenleving.	9.39
202	En dat doen we specifiek met een opdracht vanuit de Tweede Kamer.	4.27
204	Dus we helpen echt de Kamerleden goede beslissingen nemen eigenlijk over de rol van digitale technologie in onze samenleving.	9.13
208	In mijn werk vooral de commissie Digitale Zaken, maar eigenlijk het hele spectrum van de Kamer.	4.15
209	Nou heb ik zelf, en daardoor hebben wij jullie ook uitgenodigd, het idee dat we aan iets heel spannend, aan de voorhand van heel spannend staan.	3.47
210	Daar moet ik overigens bij aandengen dat voor mij met de allerlaatste elf verkiezingen, dat iedereen tegen elkaar zegt, nou dit zijn wel hele bijzondere verkiezingen.	3.7
211	Maar nummer twaalf lijkt ook heel bijzonder te worden, maar even vanuit jouw kennis en vakgebied kijken naar die digitale wereld.	3.87
212	Wat voor soort verkiezingen, mag het even breed zetten, daarna gaan we het uitdiepen, maar wat voor soort verkiezingen verwacht je juist om het gevecht om de digitale kiezer gaat?	5.84
213	Oeh, nou ja, dat is natuurlijk nu een interessant moment, omdat je ziet in de introductie, noem je het al even, dat die politieke advertenties op meta-platformen en Google-platformen straks niet meer toegestaan zijn.	5.99
214	Dat zijn meteen ook echt de grootste sociale media-platformen die we kennen.	5.88
215	Er zijn natuurlijk nog wel meer Snapchat, Reddit, et cetera, maar dit zijn echt grote.	5.21
216	Dus dat wordt heel interessant om te zien wat die En daar moet ik meteen even bijzeggen, want in die zin valt het heel toevallig zo uit.	4.35
217	Het is niet zo dat Meta daarmee stopt vanwege de Nederlandse verkiezingen op de Nederlandse rol toelichten.	23.25
218	Het zijn eigenlijk losse processen, maar die vallen nu voor de Nederlandse verkiezingen wel heel bijzonder samen.	7.09
220	Willem Blanke, al wat reële wordt jaar, directeur van het Kiezenkompas.	5.46
224	Dan ben je nog een reële groentje, maar goed dat je er bent.	3.9
225	Dat zeg ik echt zonder cynisme, maar ja, ik zat ook mee omgeving.	3.65
226	Ik merk aan mijn vrienden en aan de kinderen van mijn vrienden dat dat AI een steeds grotere rol gaat spelen.	4.42
227	We hebben elkaar eerder ook wel eens in deze uitzending ontmoet.	4.55
228	Ik dacht, oh, oh, oh, die Willem Blanke met zijn kieskompas.	3.67
234	Maar tegelijkertijd weten we ook met z'n allen dat AI niet altijd betrouwbaar is.	9.62
235	Dat het hallucineert en dat het ook een bias heeft en bevooroordeeld is.	10.64
236	Dus het is vanzelfsprekend, want AI is niet meer weg te denken.	4.13
238	Ik ben ook af en toe docent maatschappijleer en die scholieren doen alleen maar alles in AI.	4.39
239	Dus het speelt zeker een rol en het wordt zeker geraadpleegd als het gaat over wat moet ik stemmen.	4.1
240	Maar ja, ik hoop dat de meeste mensen zich in ieder geval beseffen dat dat niet de enige check moet zijn voor als het gaat over wat ze moeten stemmen.	4.32
241	En er zijn natuurlijk veel mensen die dit al gedaan hebben, want jullie worden natuurlijk heel veel gebruikt rondom die verkiezingen.	3.63
242	Er zijn natuurlijk eigenlijk twee, kieskompas en stemwijze, dat zal de meeste mensen wel iets zeggen.	4.13
244	Zij zijn eigenlijk in dienst van de politieke partij, ondanks maar zo, toch?	8.87
246	En ProDemos is een onderdeel van de overheid, zeg maar.	42.6
248	Maar er zitten eigenlijk twee grote verschillen in, wat je ook wel ziet.	4.03
249	Dus als je bij ons, als je het kieskompas doet en je ziet het resultaat, dan zie je een assenstelsel.	9.09
250	Je had het net over links, rechts, progressief, conservatief.	3.93
251	En daar zie je je eigen positie met in je omgeving alle partijen.	3.86
254	En een ander ding, en dat speelt natuurlijk wel een rol ook als het gaat over AI.	4.6
256	Dus alle antwoorden die de politieke partijen geven, daar moeten ze een bron bij aangeven.	4.23
257	En die bron moet verantwoorden waarom ze ergens mee eens of mee oneens of helemaal mee eens zijn.	4.48
259	En een bron kan ook zijn, ik heb die en die uitspraak en die en die krant gedaan.	3.51
261	Dus bij voorkeur staat het in het verkiezingsprogramma.	4.67
262	Maar de stellingen in het kieskompas worden niet gemaakt omdat het in een verkiezingsprogramma staat.	6.28
263	Dat wordt gemaakt omdat het onderdeel is van het debat.	5.65
264	Dus het kan zijn dat er stellingen in het kieskompas staan die niet in de verkiezingsprogramma's van partijen terechtkomen.	6.56
265	En dan kunnen partijen op zoek naar andere bronnen.	5.17
266	En dat kan een motie zijn of dat kan een desnoods een toespraak van een partijleider zijn.	4.75
267	Het moeten alleen officiële partijbronnen zijn en het moet benaderbaar zijn.	4.13
270	Dan wil ik toch even terug aan het gesprek wat ik met Niels Klaas van het AD had.	3.55
271	Over het H-woord, de hypotheekrenteaftrek, dat lijkt me een spannende voor jullie.	7.08
272	Nou ja, kijk, de moeilijkheid is natuurlijk altijd wel.	4.32
273	Je wil dat, zo'n kieskompas bestaat uit dertig stellingen.	4.55
275	Dus de angst die wij nu hebben, want die stellingen zijn gemaakt.	3.78
277	Die moeten dat beantwoorden en die bronnen aangeven.	4.07
278	En de angst die wij altijd hebben is, oeh, als er nu maar niet iets gebeurt wat ineens actueel wordt en daar is geen stelling over.	4.34
279	Nou, gelukkig hebben wij een stelling over de hypotheekrenteaftrek.	4.14
282	Dus dat je de actualiteit van het debat goed representeert in het kieskompas.	4.34
289	Omdat dat toch best een hele andere stellingnaam is dan de afgelopen jaren.	4.98
293	Dat heeft iets te maken met zijn we klaar en is dat alles gecheckt.	4.13
295	Want er zijn natuurlijk allerlei, vooral natuurlijk die politieke partijen zelf.	6.87
296	Maar ook allerlei belangenorganisaties, NGO's, lobbyclubs, you name it.	3.87
297	Iedereen die vindt, mijn stem moet nu in het politieke debat gehoord worden.	3.72
300	En waarschijnlijk niet de hele tijd met hele sympathieke bewoordingen.	3.73
305	Dus aan de ene kant belangenorganisaties die iets willen.	3.87
306	Die willen hun thema, die willen hun stelling in het kieskompas.	4.73
310	Dus alle belangen, lobbyclubs willen graag hun thema erin.	4.05
311	En het zijn natuurlijk nu politieke partijen die de stellingen zien.	4.17
313	Want als je het moeilijk vindt een bepaalde stelling in te nemen.	5.76
315	Ja, dan doe je je best om die stelling te veranderen.	4.55
317	Ja, ik vind dat elke keer ben ik daar verbaasd over.	3.61
318	Dat je als zo'n stemhulp toch in het centrum zit van de dynamiek.	5.05
320	Maar laten we nou even bij de hypotheekrente blijven.	11.33
321	Want het verleden was het zo dat het electoraal niet heel handig was.	6.35
322	Om er heel veel over te vertellen in de verkiezingen.	4.23
323	Er kwam het vooral aan de formatietafel ineens op tafel.	3.74
324	Er zijn heel veel partijen die helemaal niks over de hypotheekrente erover hebben staan.	19.42
325	Die hebben alle andere dingen over wonen opgeschreven.	5.36
327	Dus je moet nu al die partijen, ook al hebben ze nog nooit eens over de hypotheekrente gezegd.	7.15
330	En eigenlijk gebruiken we die niet bij de landelijke, maar vaak bij gemeenteraadsverkiezingen.	6.29
331	Kijk, je mag van landelijke partijen verwachten dat ze dat goed georganiseerd hebben.	4.66
332	Dat ze in ieder geval een standpunt hebben gearticuleerd op de dertig belangrijkste thema's.	4.03
333	Gemeenteraadsverkiezingen zie je nog wel eens dat vooral nieuwe partijen of lokale partijen die nieuw zijn.	4.69
334	Eigenlijk die hebben één na viertje als verkiezingsprogramma.	11.67
336	Dus die hebben het heel moeilijk om aan die eis te voldoen dat je een bron moet aanleveren.	5.4
337	En dan gaan we nog wel eens met zo'n partij zitten om antwoorden, dan laten we ze antwoorden formuleren op die stellingen.	3.52
343	Ja, ik vind het nog steeds Ja, er gebeurt iets achter in de coulis ofzo.	3.63
346	En nou ja, wat wel gewoon de politieke realiteit is, hoort er ook bij.	3.93
348	Eerst ga ik naar mijn derde gast, zoals gezegd, Sam Maasbommel.	4.1
350	Eigenlijk ga ik je dezelfde vragen even stellen als Wouter Nieuwenhuizen.	3.95
357	Nou ja, er komt in ieder geval een interessante wending omtrent de campagne op het internet en op de sociale media.	3.59
358	We hebben toch de afgelopen verkiezingen gezien dat dat steeds belangrijker werd.	4.5
359	Nou ja, misschien had het wel de piek in 2021 toen er nog een lockdown geholpt en partijen eigenlijk verder helemaal niks konden behalve advertenties afnemen op de sociale media Facebook, Instagram, YouTube, noem maar op.	39.12
360	En deze keer zien we dat daar wel iets gaat veranderen.	3.98
361	Want inderdaad, Meta van Facebook, in navolging van Alphabet, Google zegt nu, we gaan geen politieke advertenties meer aanbieden vanaf oktober.	67.14
362	Dat is inderdaad niet in verband met die alles bepalende Nederlandse verkiezingen maar dat komt omdat er een Europese verordening ingaat vanaf 10 oktober.	33.19
363	En die brengt allerlei aanvullende regels met betekent tot transparantie van die advertenties met zich.	3.73
364	En die platformen zeggen in reactie daarop nou dan houden we er maar helemaal mee op.	6.13
365	Wat ook wel een stap is, want dat gaat ze ook geld kosten want dat is een goede inkomstenbron.	6.76
368	Zeker als je naar de Nederlands politiek kijkt dan zijn dat ook weer niet budgetten in de campagnekassen waar je stijl van achterover slaat.	5.95
370	Dat ben ik met je eens, maar je ziet wel een verschuiving van de klassieke media hoe moet je dat zeggen, verspreiding.	5.02
371	Waar natuurlijk ook lineaire televisie nog een belangrijke rol is.	5.36
375	Maar ik denk niet dat daar het grote geld zit voor deze platformen.	3.79
376	Dat komt eerder van commerciële partijen die er adverteren.	8.02
377	Wat je er wel zeker in kunt zien is denk ik een duidelijk signaal dat ze af willen geven.	4.63
379	Je zag dat vorig jaar al toen bleek dat Trump de presidentsverkiezingen had gewonnen.	34.94
380	Dat Mark Zuckerberg het gezicht van Facebook ineens draaide als een blad om een boom.	13.71
381	Al jaren factcheckers in dienst om te controleren of de inhoud op het platform klopt.	6.14
382	En nu ineens zei hij, nou daar houden we eerst even mee op.	3.99
383	En hij gaf hem nog even veeg naar de EU, voegde hij eraan toe.	7.14
386	Maar het aantal captives of industry dat er zo'n blad aan de boom omdraait om in het gerief bij Trump te komen is natuurlijk ontelbaar zo groot.	24.79
389	Als dat soort bedrijven die zoveel waarde van ons met zich meedragen al die data en al die informatie van ons hebben als die dus blijkbaar onder wat politieke druk van de president 180 graden kunnen draaien.	6.25
390	Hoe kun je ooit nog een vertrouwensrelatie met dit soort clubs opbouwen?	5.72
391	Ja, nee, dat is een politieke werkelijkheid die we door heel de wereld wel eens zien gaan.	4.54
392	Dan rechtse wind of populistische wind, kun je het wel noemen.	4.82
393	En je ziet nu dat die platformen ook een knoop betellen en zeggen dan moeten wij ook misschien de boel wijzigen.	4.34
395	Worden de verkiezingen in Nederland Ik zeg hem even lekker kortenbomen.	3.76
396	Worden de verkiezingen in Nederland gewonnen op social media met de microtargeting waar jij de specialist op bent?	14.26
397	Of zijn het nog steeds uiteindelijk de grote debatten?	6.21
399	Twee waar en de kunnen tegelijkertijd waar zijn, zeggen de spin-dokters dan.	4.39
402	Ik geloof dat de inhoud die wordt gebruikt in de digitale campagne toch nog wel voor een heel groot deel voortkomt uit wat er in de analoge media gebeurt.	4.43
405	Dat beeldmateriaal wordt gebruikt en vaak toch geknipt in korte fragmenten.	4.04
406	Dus dan is eigenlijk de bron van de bron wat uiteindelijk is gebeurd zijn toch uiteindelijk de klassieke verkiezingsmomenten.	3.9
408	Wat betreft het genereren en dus bepalen wat de beelden worden die we allemaal krijgen voor schoten.	5.1
409	Maar dan verder voor het doorpompen en het verspreiden van die inhoud.	3.93
410	Daar zijn die sociale media wel heel belangrijk voor.	6.74
411	Het zijn hele groepen, met name de jongeren, leeftijdscategorie die zich daar nog slechts van bedienen.	9.72
413	En iets anders, is AI eigenlijk überhaupt wel neutraal?	21.31
416	U gaat het zo meteen horen, na het nieuws en de reclame.	3.7
418	Op 5 mei 2013 werd hij op klaarlichte dag uit het niets vermoord.	6.88
423	Ik kan het me niet voorstellen dat zo iets gaat gebeuren.	3.97
429	En vind het belangrijk om controle te houden over mijn leven.	4.01
434	Kijk op Prescan.nl U wilt een menselijk klantcontact bieden, maar geen extra personeel aannemen?	4.38
435	Voice agent Easycom van Ten4IT automatiseert 24x7 professionele telefoongesprekken met uw klanten.	38.29
442	De politiek is bezig met een wet die het kweken van embryo's voor onderzoek toelaat.	82.25
447	NPVzorg.nl Slash embryo-kweek Voel de zinderende zomer, zoals alleen Van Gogh die schildert.	32.9
452	Overdag was ik zo moe dat opletten op school niet lukte.	3.82
455	Kinderhulp helpt kinderen in de armoede in Nederland.	89.83
456	Help mee op kinderhulp.nl Kom dwalen door de beeldentuin en laat je verwonderen.	5.83
457	Tot en met vrijdag nog open in de magische avonduren.	6.2
459	Lillian Phones helps children with disabilities in the poorest parts of the world.	62.3
463	You are the very definition of survival of the fittest.	5.08
473	Ga naar lilianenfonds.nl Voor wie de finishlijn het startpunt is.	4.05
476	Als je groots denkt, heb je een private bank nodig die dat ook doet.	6.88
482	Secretaris-generaal Guterres van de Verenigde Naties veroordeelt de Israëlse aanvallen op het Nassar-ziekenhuis vanochtend in de zuidelijke stad Ganyunis in Gaza.	73.18
483	Hij spreekt van moorden die volgens hem aantonen hoeveel gevaar medisch personeel en journalisten lopen.	26.95
484	Bij de bombardementen werden twintig mensen gedood, onder wie vijf journalisten.	18.41
485	Artsen zonder grenzen benadrukt dat het ziekenhuis het enige medisch centrum is in die omgeving dat nog functioneert.	46.18
486	De Israëlse premier Netanjahu spreekt van een tragisch ongeluk en zegt dat er een onderzoek is ingesteld.	76.74
487	De Nederlandse bank heeft een boete van ruim 2,6 miljoen euro opgelegd aan Bunk.	11.05
488	Die online bank schoot volgens DNB tekort in het controleren op witwassen.	82.5
489	Tussen 2021 en 2022 waren die controles niet op orde.	12.92
490	Er waren vier verdachte transacties in die periode.	9.72
491	Bunk maakte daar wel melding van bij een waakhond, maar deed vervolgens geen verder onderzoek naar de verdachte klanten.	13.74
494	De jongen van vijftien die vorige week werd aangehouden in een vakantiepark in het Brabantse Westerhoven is voorlopig weer vrij.	63.1
495	In dat park kregen een groep uit Maarsen en een groep Israëlse toeristen ruzie.	13.78
496	Daarmee ontstond een vechtpartij en raakten twee Israëliërs gewond.	46.42
497	De politie zei eerst dat er geweld was gebruikt en dat er mogelijk sprake was van discriminatie.	34.04
498	Het OM zegt nu dat er over en weer beschuldigingen zijn van discriminerende uitingen.	29.97
499	Onafhankelijk onderzoek heeft dat nog niet bevestigd.	16.71
500	In Leeuwarden en omgeving is de grote stroomstoring die vanmiddag begon nog niet voorbij.	74.46
502	Netbeheerder Tennet zegt dat het langer duurt om die schade te herstellen.	47.23
503	Zo'n 25.000 huishoudens in Leeuwarden zitten nu nog zonder stroom.	90.24
506	Vannacht daalt de temperatuur naar een graad of 10.	64.49
508	Het wordt dan 24 graden aan zee tot 29 graden in het binnenland.	24.55
512	Met de beste vers producten, exclusieve merken en altijd een persoonlijk advies.	4.1
514	Wat een grote zaal, als opa maar niet gaat hoesten.	4.51
517	De Nationale Kindertheaterweek is deze herfstvakantie in het theater bij jou in de buurt.	5.58
524	Voel de zinderende zomer, zoals alleen Van Gogh die schildert.	6.01
527	Kom dwalen door de beeldentuin en laat je verwonderen.	5.14
528	Tot en met vrijdag nog open in de magische avonduren.	6.2
531	Ga naar lilianenfonds.nl Managementboek heeft nu echt iets moois.	4.31
532	Stel een vraag over wat jou bezighoudt en wij geven dat antwoord.	4.08
539	Het Orkest van de 18e eeuw presenteert Mozart's Le Nozze di Figaro.	19.13
540	Schitterende muziek en een oud verhaal in nieuw perspectief.	3.97
542	Ontdek en proef het geheim van de Goudse kaas en stroopwafels.	11.93
543	Stap binnen in de magische wereld van Harry Potter.	11.5
544	En beleef de betoverende muziek live uitgevoerd door een groot koor en orkest.	4.61
548	Tickets nu beschikbaar via worldconcerts.nl Op reis.	6.37
550	Tot en met 2 november in Museum het Hannemahuis in Harlingen.	7.14
552	Tot half tien zijn we bij u dus met Weno Haagse Lobby.	6.89
553	Het programma op het spel in de knikkers in Politiek Den Haag.	8.86
556	Gaat de stekker eruit als het gaat om politieke advertenties bij Meta.	6.59
558	Want dat is Facebook, Instagram en wat nog meer zeg maar.	7.35
570	Dat is een van de vele onderwerpen die we voorleggen aan onze drie zeer gewaarderde gasten.	3.7
571	Te weten Sam Maasbommel, hij is docent politiek staatsrecht, Rijksuniversiteit Groningen.	6.09
572	Willem Blanken, directeur van het Kieskompas en Wouter Nieuweijs.	7.22
574	Dat is een onafhankelijke organisatie die onderzoek doet naar de rol van technologie in onze samenleving.	6.56
575	Wat, als je nou met dat AI, wat het gekke is, dat je, als je nu een beetje zit te kijken, je ziet eigenlijk, ja, ik weet dat er links en rechts niet helemaal bestaat.	4.3
576	Het is ook een soort hoeveeisen, maar toch even dat schema van links en rechts.	4.13
577	We zien het Trump heel veel doen, met allemaal plaatjes die dan door AI gefabriceerd worden, die, nou ja, grenzeloos, maateloos, of ze Trumpiaans zijn.	7.44
578	We zien in Nederland, zien we Geert Wilders het vrij veel doen.	6.07
579	Dus kan het een beetje op dat vooral rechts Nederland nu daarmee aan de haal is, aan het experimenteren?	10.13
582	Ja, dat zou ik zo niet zullen zeggen of je daar echt een politiek iets aan kunt geven, maar je ziet wel dat het veel gebruikt wordt door mensen in de politiek.	4.3
583	En vooral ook vaak dat het helemaal niet duidelijk is, als je misschien goed kijkt wel, maar dat het er ook vaak helemaal niet bij staat dat het AI genereert is.	7.86
584	En dat is bijvoorbeeld ook op YouTube steeds groter probleem.	12.9
585	Dus dat hele video's gewoon AI genereert zijn en die ook een bepaald campagne doel eigenlijk kunnen hebben, zonder dat je weet wie erachter zit.	12.0
587	Dus eigenlijk zeg je daarmee ook dat er dus voldoende sluipbroters zijn, ook al worden misschien dingen verboden of ergens mee gestopt?	20.81
588	Die sluipbroters worden in ieder geval gebruikt, ja.	36.86
589	En je ziet ook dat het dus niet altijd, en dat is ook denk ik met die besluiten van Meta en Google straks interessant, het gaat niet alleen maar om die politieke advertenties en wat daarmee gebeurt en of daar AI voor wordt gebruikt.	6.62
590	Het gaat ook over allerlei andere type content die helemaal niet onder politieke advertenties vallen, maar die je wel als politiek zou kunnen zien.	4.05
591	En daar verliezen we eigenlijk straks nog meer zicht op.	4.41
593	En dat geldt voor zowel AI genereerde content als voor alle andere type content eigenlijk.	16.43
595	Dan moet ik dan weer denken aan een pakket maatregelen, wetten van de EU?	18.08
596	Of zeg je nou ja, welkom bij een wereld die gewoon maar te accepteren is, want dit is het?	4.8
598	Of in ieder geval moeten we met ons allemaal afvragen, denk ik.	3.86
599	Vinden we het oké dat de dingen die we online zien, dat we daarvan helemaal geen ideeën hebben?	13.64
601	Daar kunnen we van mijn collectief wel nee op zeggen.	3.98
602	Ja, ook als we daar collectief nee op zeggen, dan denk ik dat we ook collectief kunnen bevragen waarom die inzichten niet hebben.	5.25
603	En het is interessant bijvoorbeeld En dan kijk je naar de metas van deze wereld zelf?	4.8
605	En je ziet bijvoorbeeld dat adverteerders krijgen heel veel informatie over hoe een post het doet.	12.97
606	Van dit heeft zoveel mensen bereikt, dit is door zoveel mensen gezien.	3.97
607	Waarom kunnen wij als burger of als journalist of als wetenschapper niet diezelfde type informatie inzien als het gaat over andere type content eigenlijk op die platformen?	12.72
608	Want dat is iets, nou dat is een heel ander verhaal misschien, maar de beschuldigingen die gedaan zijn over de Roemeense presidentverkiezingen, die ongeldig zijn verklaard, hadden hier ook heel erg mee te maken.	11.92
609	Het waren niet allemaal hele duidelijke, super transparante achterhalen posts waar mensen overvielen.	4.41
610	Het waren juist een beetje die schimmige type content geplaatst door influencers bijvoorbeeld, waar we heel weinig zicht op hebben.	7.27
611	Dan iets anders punt, we hebben het over AI ook gehad dat het soms onzorgvuldig is, het feitelijk heel goed, maar als het om interpreteren gaat, wordt het wel eens lastig.	4.66
612	Willem, KiesCompass komt bij jou weer uit, je hebt een onderzoek laten doen volgens mij met TNO, een gerenommeerd onderzoekskantoor, en daar kwam, vond ik, heel verrassend uit, in ieder geval was de kop boven het artikel, dat AI links georiënteerd zou zijn.	6.13
613	Nou ja, de taalmodellen of de chatbots die door TNO onderzocht zijn, die waren dat.	21.59
614	Die hadden een afwijking, zou je kunnen zeggen, naar, ja, zeg maar, links, die termen zijn overigens nog heel relevant hoor.	4.71
617	Dus die TNO heeft een aantal taalmodellen gevraagd, chatbots gevraagd, doe eens het KiesCompass, dat heeft met het KiesCompass laten doen, in verschillende manieren.	7.32
618	En nou ja, en dan zag je daar een bias, dus de idee dat dat neutraal is, dat je daar zomaar alles, alles wat eruit komt, voor waar moet aannemen, dat is natuurlijk helemaal niet waar.	4.26
619	Dus daar zit een oriëntatie op, een vooringenomenheid.	3.86
620	Maar heeft dat ook, ik moet bijna zeggen, ik denk aan iemand die gewoon opgroeit en zich ontwikkelt, moeten we ook zien dat AI misschien, die zit nog in de kinderschoen, dat die zich dus nog verder ontwikkelt qua kennis en ervaring, zodat die wat meer zichzelf uitmeet en uitbalanceert.	4.18
621	Dat denk ik, weet je, dat ze zijn al zo veel verder dan een paar maanden geleden al.	4.01
624	Maar toch zien we nu, dat zeker als het gaat over interpreteren, of als het gaat over het beantwoorden van stellingen, daar zit iets, een afwijking in.	4.0
626	Het was leuk, ik was er over zelf niet bij, maar ik heb een levendig verslag gekregen, vanmiddag op de redactie, in de aanloop van deze uitzending, gingen een paar redacteuren en die gingen gewoon met elkaar een project aan.	3.94
627	En eentje, dat vond ik wel een aardig verhaal, die vroeg ChatGPT om een advies, en dat deed hij in eerste instantie vanaf zijn persoonlijke account, en daarna deed hij nog een keer dat advies vragen, maar toen vanaf een anonieme account.	4.14
628	En u voelt hem al aankomen, precies dezelfde proms, maar twee hele verschillende adviezen.	3.55
629	En dan kijkt hij, niemand verbaast mij aan nu in de studio hier.	3.44
631	Niet verbaasd in wekken, denk ik, maar wel heel schadelijk.	4.38
632	Ja, vooral als mensen zich daarop hun stemgedacht natuurlijk zouden gaan baseren.	4.77
633	Ja, maar wat ik er ook een beetje schokkend aan vind, is dat dus blijkbaar het moment dat je dus van je persoonlijke account doet, dat die dan dus zo in staat is om dus informatie daarbij te trekken.	4.74
635	Bij ChatGPT kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om alle eerdere chats die je ooit hebt gevoerd, om die aan elkaar te laten koppelen.	11.2
637	Nou ja, daar zou heel goed uit kunnen komen dat je dan een ander antwoord krijgt op zo'n vraag.	4.73
638	Maar het is wel, ja Maar ik denk je dat er gemiddelde gebruiken wel doorheen aan welk risico je dan eigenlijk openstaat.	5.98
639	Dus als je dat allemaal opengooit, dat ChatGPT er allemaal in kan, dan weet hij nog meer over je dan misschien je partner thuis.	4.73
641	Ja, nou dat zijn dezelfde soort risico's als die we al van sociale media kenden natuurlijk.	6.29
642	Dus het is een beetje gratuït om er nu heel erg dramatisch over te doen, bedoel je?	5.0
644	Maar wel iets wat we eigenlijk kunnen duiden als dat het al veel langer gebeurt, dat we het normaal vinden dat we dat soort informatie delen met allerlei technologieën waar we ons persoonlijk vertrouwd mee voelen.	4.39
646	Terwijl zo'n politiek oordeel is natuurlijk, of wat je wil gaan stemmen, dat is, ja, ik zou zeggen, niet iets om aan een chatbot over te laten.	4.36
647	Zo kan wel een klassieker, Facebook weet beter, kent jou beter dan je partner, wordt dan wel gezegd.	4.44
648	Maar even, ik wil nog één stap even terug, want we komen daarna bij een waanzinnige verhaal natuurlijk, wat in 2090 afspeelde, toen we natuurlijk een schandaal hadden, het gaat vooral over big data even.	4.99
650	Nou, tegenwoordig wil je natuurlijk e-mailadressen hebben, en alle accounts op social media.	4.07
651	Maar hoe komt een politieke partij aan eigenlijk een database waar die weer aan de slag kan?	26.52
654	Dat is al, dat kennen we ook al wel van rond de eeuwwisseling, de focusgroepen, en dat mensen gewoon in een kamer werden gezet, nou ga maar eens praten en laat eens weten wat je ervan vindt.	3.8
655	En ja, die sociale media, die hebben die mogelijkheden natuurlijk enorm vergroot, omdat daar een enorme bak is aan wat mensen vinden over zaken, et cetera.	5.06
656	En die mailadressen die partijen hebben vanuit hun ledenbestand, die kunnen ook zeer van pas komen wanneer je die gigantische databron, zoals een Facebook bijvoorbeeld, koppelt met wat jij weet van je leden.	5.01
657	Dus dan kunnen de e-mailadressen worden ingeladen naar Facebook, en Facebook maakt dan een vergelijkbaar publiek, zegt nou ja, op basis van wat je ons hier aanlevert, wil ik je deze mensen ook allemaal wel jouw advertentie overleggen.	5.17
658	Dus je ziet dat dat met elkaar integreert, dus wat de partijen zelf hebben en wat de platformen hebben.	3.99
659	En ja, zoals je het, we kennen micro-targeting, dat gerichte adverteren, dat kennen we natuurlijk voornamelijk van het Cambridge Analytica-schandaal.	26.29
661	Ik laat even een potfragment horen, dat ik even wil luisteren ook weer waar het over gaat.	3.6
662	Want nu de rol van Meta en Google dus qua politieke advertentiemarkt verdwijnt, in ieder geval drie weken dus voor die verkiezingen, waar gaan de politieke partijen dan wel naartoe?	40.53
663	Kun je adverteren op TikTok als politieke partij, en waarom niet?	45.62
665	Maar als we terug in de tijd gaan, 2009, hadden we dus Cambridge Analytics 16.	7.17
668	Dit bedrijf haalde ook data bij elkaar, lieten mensen tegen betaling allerlei vragen beantwoorden, maar wat deze betalende mensdeelnemers niet wisten, is dat het systeem waar ze zich voor openstelden eigenlijk in die sociale netwerk van die mensen kwamen, en die allemaal naar binnen haalden.	9.44
670	270.000 Facebook-gebruikers doen in 2015, tegen betaling, een persoonlijkheidstest via een app.	85.14
671	Maar de app vergaart ook de gegevens van de vrienden van die gebruikers.	16.68
672	Zo kan Cambridge Analytica een database van 87 miljoen accounts opbouwen.	36.76
673	Speciale software beoordeelt de profielen op psychologische kenmerken.	33.56
674	Die kennis wordt in 2016 door de Trump-campagne ingezet om de Facebook-gebruikers te beïnvloeden, met gepersonaliseerde politieke advertenties.	43.92
676	Dit verhaal kwam aan het rollen door een klokkenluider.	9.01
678	En het is natuurlijk inmiddels wat jaren geleden, en dit verhaal kwam naar buiten, door deze Christopher, waarvoor je toch altijd met het ongemakkelijke gevoel blijft zitten.	3.46
680	Maar hoeveel van dit soort plekken gebeurt het, as we speak, op dit moment?	5.22
682	Nou ja, het is natuurlijk al zo oud als het voeren van verkiezingscampagnes zelf.	4.39
683	En zo oud als de democratie zelf zou je dan kunnen zeggen dat partijen of politieke kandidaten natuurlijk wel kijken, waar zitten mijn kiezers, waarmee kan ik ze aanspreken, en ik ga daarin zetten waar de winst te behalen is, en andere laat ik terzijde liggen.	3.75
685	En ja, Obama die maakte in 2008 en 2012 zijn twee campagnes vuroren met het gebruik van Facebook en sociale media, en dan vervolgens daarop gebaseerd onderzoek en richten.	27.32
686	En daar waren we toen allemaal best wel van onder de indruk.	3.64
687	En toen in 2016, toen dat schandaal van Chemist Analytica aan het licht kwam, toen gingen we daar met wat gefronstere wenkbrauwen nakijken.	24.78
688	En dat was natuurlijk ook wel een ander verhaal, want die data, die was onrechtmatig verkregen.	5.79
689	Het was zelfs zo, het was ooit begonnen op de Cambridge University, niet geleerdeerd aan Chemist Analytica, maar onderzoekers hadden daar theoretisch onderzocht, kun je nou op basis van iemands Facebook profiel een persoonlijkheidsprofiel voorspellen?	65.53
691	En via een onderzoeker kwam het op onrechtmatige reizen terecht bij Chemist Analytica, en die konden ook aan data komen, en toen ontplofte de hele boel.	31.79
692	Maar ja, het is aan de orde van de dag altijd geweest, politieke campagnes, en ja, de dataficatie heeft het natuurlijk allemaal qua schaal en snelheid, et cetera, in een stroomversnelling gebracht.	3.69
693	Nou, ik denk ook aan het referendum met de brexit, als je toch hoort wat daar toch allemaal gebeurt is.	5.81
694	Het aantal mensen dat nu daar eigenlijk zich helemaal afvraagt, hoe heb ik ooit zo kunnen stemmen, en dan vervolgens gewoon wat het in zijn privéleven, of in zijn zakelijk leven, dat mensen gewoon echt in de war zijn geraakt met hun eigen stemgedrag.	4.05
695	Ja, nou ja, het is precies dezelfde casus, want Chemist Analytica deed toen in 2016 een campagne voor zowel de Trump, de eerste Trump termijn, als de brexit, en nou ja, kennelijk met succes.	67.85
696	Is het wel altijd zo, we kunnen de effectiviteit niet helemaal aantonen, er zijn wel wat aanwijzingen, Het lijkt wel zo dat je niet van de ene kant naar de andere kant van het politieke spectrum gaat.	4.44
697	Maar ja, toen wonnen beide campagnes, en werd het dus nog wel wat groter.	4.89
698	Je kunt gaan nuanceren kijken naar het effect, maar het is er wel, en dat ontslaat dus toch zeker niet van de plicht er kritisch naar te blijven kijken.	4.82
699	Als we even kijken naar het politieke speelveld hier in Nederland.	4.97
700	Als het gaat over social media, maar ook gewoon AI haal ik daar even bij.	4.51
701	Wie doet het eigenlijk ontzettend goed, even los van wat je eigen politieke kleuren en dat soort dingen, maar gewoon dat je gewoon technisch kijkt, gewoon gebruik van ICT, AI, zichtbaarheid, politieke campagne.	4.92
705	Die man die geeft, of die man, de PVV, ja het is een en dezelfde natuurlijk.	4.82
706	Er wordt geen cent uitgegeven aan politieke campagnes.	6.76
707	Ja, in 2023 een keer een paar duizend euro aan advertenties op sociale media.	9.46
708	Maar het gebeurt toch vooral gewoon vanwege zijn eigen enorme bereik op een kanaal als X met name, maar ook Facebook en Instagram.	8.21
709	Dus eigenlijk zijn fans die distribueren het zodanig dat hij eigenlijk nergens advertenties hoeft in te kopen?	27.41
711	En, dat moet je ook wel zeggen, de algoritme van de platformen.	4.51
712	Die zijn toch geneigd de voorkeur te geven aan extremere, ongenuanceerdere inhoud boven, nou ja, genuanceerde verhalen.	4.27
713	Dat, ja, dus de flankpartijen, en toch wel met name uit de rechts ook, heeft daar wel baat bij in het bereik.	4.47
714	Ik kijk even jouw kant ook op, de overkant, Rathenau Instituut.	3.83
717	Nou, ik moet denken even aan een voorbeeld, niet in Nederland helaas, maar wat we hier wel zouden kunnen zien.	3.93
720	Heel goed onderzoek deze zomer geweest van de Universiteit van Amsterdam naar het gebruik van livestreams op social media.	54.62
722	Dus je kan op TikTok kun je live gaan, dan kun je live je verhaal delen met een publiek.	19.58
723	En het interessante daarbij is dat je natuurlijk veel moeilijker wordt om die content te modereren, want het gebeurt live.	4.43
724	En normaal is het veel makkelijker om achteraf iets offline te halen of zelfs al voordat iemand iets post.	5.45
725	En je zag in Duitsland dat de AFD het heel goed was gelukt of geleerde partijen om echt die TikTok livestream functionaliteit te gebruiken om heel veel mensen achter zich te scharen.	72.93
726	Dus dat zijn ook voorbeelden van hoe je eigenlijk telkens weer opnieuw moet kijken naar hoe sociale media gebruikt kan worden door politieke partijen of andere actoren om dat publieke debat te beïnvloeden.	6.13
728	En natuurlijk wat je ziet is dat AI ook heel veel gebruikt wordt voor het maken van plaatjes.	10.97
730	Nou zeker ook met zo'n heftige situatie nu in het Midden-Oosten.	4.49
731	Dan is vaak kan zo'n één zo'n foto, al dan niet getruckeerd, kan vaak meer effect hebben dan honderd artikelen.	8.12
732	Die ene foto, als je een grote tragedie in de wereld kijkt, hebben we vaker gezien dat één zo'n foto de politieke situatie deed, Kantelof, et cetera.	12.42
733	Maar je ziet ook dat, zeker, laten we bij Wilders even blijven, dat hij daarmee aan het experimenteren is, laat ik het zo noemen.	5.15
736	Dus je ziet hem vooral qua content van zijn verhaal, dat zit altijd op het randje.	4.02
737	En dat doet hij heel schaars, zou je kunnen zeggen, heel uitgekoopt, of niet te veel.	3.6
738	En vervolgens zijn we met z'n allen, gaan we daar ook dan nieuws op maken.	3.59
740	En dat is nou vaak gekoppeld aan een extreme uiting.	4.98
741	En dat laat hij handig via social media zich verspreiden.	4.4
743	Dezelfde avond zitten de praatprogramma's vol daarmee.	4.64
744	Dus ik vind ook dat je ook moet kijken naar hoe we als systeem of als media dat aan het doen zijn.	4.29
745	En dat daar eigenlijk ook lippendienst aan de wijze.	4.12
747	Dan zie je toch dat er verschillende werelden zijn.	3.84
748	Dus de aanname dat je dan een foto of een slogan of een tekst van hem tot grote commotie leidt.	4.43
749	Ik zie namelijk helemaal niet meer dat ze dan vervolgens ook in de talkshows aan het behandelen zijn.	4.1
750	Je ziet op x enorme commotie en retweets, et cetera.	3.55
751	Maar ik kom steeds meer bij de vraag uit en die wil ik aan jullie voorleggen is.	3.52
752	In hoeverre dat x toch überhaupt representatief is eigenlijk?	7.79
755	Dat is toch ook wel in alle nieuws uit het streekgekomen.	4.07
757	Maar vooral dat laatste denk ik dat er een belangrijke element erbij is.	4.12
758	Maar het is niet meer zo dat op alles wat hij zegt er nu heftig op alle plekken nog gereageerd wordt.	3.83
760	En dat is veel breder dan alleen het digitale, denk ik, normalisering van extreme uitingen.	4.91
763	Het is natuurlijk, ze zijn letterlijk zo levensecht.	4.77
767	Maar daar kunnen natuurlijk ook ongelukken van komen.	4.61
768	Als mensen natuurlijk bepaalde foto's of tekst of geluidsfragmenten heel serieus gaan nemen.	4.44
771	Nou, een heel groot risico is natuurlijk dat je gaat zien dat mensen dingen gaan geloven.	4.6
772	En ook vooral als je niet goed weet wat voor soort zender erachter zit.	4.78
773	Het lijkt me dat dat een van de grootste risico's is.	5.95
774	Dus als je weet dat een plaatje bedoeld is als satire, als entertainment.	6.26
776	Stel, het is een AI-genereerde spotprint die je iemand ziet delen.	20.02
778	Het is een heel ander verhaal dan dat je, terwijl je verveelt, moe op de bank, TikTok aan het scrollen bent.	6.37
779	Dat je tussendoor een plaatje ziet waar je helemaal niet voor in de mindset bent om dat te herkennen als nep of echt.	5.83
780	Als je naar die social media kijkt, als je naar de politieke impact kijkt eigenlijk.	6.43
782	Want je hoort natuurlijk een beetje de cliché's zijn.	4.06
788	Maar waar kijken jullie, als het om de impact gaat, waar kijk je met de grootste interesse naar?	4.87
789	Nou, misschien wat ik zelf heel interessant Je mag ook een cliché van mij even onderzovoven nog trekken.	3.84
790	Nee, wat ik zelf wel interessant vind is op dit moment te kijken naar de platformen die nog wel politieke advertenties toestaan.	5.36
794	Is natuurlijk ook een platform dat onder jongeren heel erg populair is.	6.92
795	Dus dat lijkt me heel interessant om te zien hoe die zich aan de nieuwe Europese wet gaan houden.	6.87
796	En ook wat voor rol dat eventueel zou kunnen spelen in de komende verkiezingen.	4.01
797	Daar zit Snapchat natuurlijk wel vaak een beetje onder de 18 nog ook, hè?	34.73
798	Nou, nee, is ook onder jong gewassenen echt best wel populair, ja.	5.18
801	Maar goed, ik ben zeer geïnteresseerd in hoe het ook op TikTok zal gaan.	4.05
803	Bijna alle politieke partijen die nu in de Tweede Kamer zijn vertegenwoordigd, die zitten daar ook op.	6.02
804	Volgens mij, voor zover ik weet, alleen de drie christelijke partijen.	6.42
808	En daarvan zie je dus ook dat het al een minder jonge doelgroep wordt.	4.9
809	En dat legt ook wel heel mooi bloot wat voor dilemma politieke partijen zich voor zich gesitueerd zien.	4.64
812	Of althans, die zeiden principieel, we willen daar niet naartoe.	4.07
815	En D66 bijvoorbeeld, bij monden van Rob Jetten, heeft dat ook wel inzichtelijk gemaakt, dat dilemma.	12.17
817	Maar als Forum en PVV, die daar een enorm bereik bewezen, ervaren.	4.32
818	Ja, dat kunnen wij dan, dat moeten we toch bestrijden in plaats van aan de zijkant zitten.	4.87
824	Vaak nog meer dan dat ze ooit in de kamer verschijnen.	3.7
826	Ook als je bij de jongeren onderzoekt en dit en dat.	7.47
828	Vandaag kwam een dag later normaal Maurice de Hond peiling uit.	5.38
831	Nou ja, daar weet Willem van het Kietkapos misschien ook wel wat over.	4.17
832	Ik moet nog zien wat Forum uiteindelijk dadelijk haalt in de kamer.	4.71
834	Je wordt gepeild, maar het worden toch meer dan voorspeld zijn.	4.51
835	Daarbij, ja, Forum heeft zich wel in zo'n niche gedraaid.	4.85
836	En in zo'n complottenspiraal dat het ook nog wel last wordt om echt groot te worden.	4.42
838	Je ziet wel bij die onderzoekjes onder scholieren, waar zou je op stemmen?	15.62
839	Dat ze daar dan nou als hoogstof een van de hoogste uitkomen.	13.48
842	Het gek is als je een stapje naar acht zet, zodat je aan de ene kan denken, tjongejonge, als je te vergelijken met vijftig jaar geleden, wat heeft de kiezer tegenwoordig een luxe?	5.77
843	Hij kan overal zijn oor te luisteren, overal informatie met één druk op de knop.	4.28
844	En tegelijkertijd lijkt die hoeveelheid informatie dus ook voor veel verwarring te zorgen.	4.96
845	Even toch een beetje aan door de wimpers richting die 29's kijkt.	3.41
846	Een van de belangrijkste gevechten wordt namelijk nu geleverd om te zorgen als politieke partij dat jouw favoriete thema komt bovendrijven.	4.83
849	Kan jij iets zien in de data die je nu al hebt, waarvan je denkt, wie ligt ervoor qua thema?	5.04
852	Wij zitten in de fase dat de belangrijkste stellingen nu voorliggen aan die politieke partij.	3.87
853	Die moeten beantwoorden en moeten met bronnen komen om dat te bewijzen.	4.4
854	Je ziet wel dat partijen doen pogingen om bepaalde stellingen uit het kieskompas te krijgen of nieuwe onderwerpen erin te brengen.	5.62
857	Je ziet wel in kiezersbewegingen, wij doen veel onderzoek, en dan zie je de grote uitgieters.	5.29
858	Dat zie je bijvoorbeeld niet bij het Forum, dat is te klein, maar daar zie je inderdaad 21 in beweging.	5.92
859	Dat CDA is echt in beweging, volgens mij nog wel meer dan nu uit de peilingen blijkt.	4.46
860	Dus dat soort bewegings Maar meer als in dat ze ook de PVV voorbij zijn?	5.28
862	Wij zijn niet een peilingsbureau, maar op de aantallen en de trends gaat dat wel die kant op.	4.48
864	Het zou mij helemaal niks verbazen als het tussen die drie partijen echt gaat.	4.92
865	En terwijl het nu nog echt een tweestrijd is, zou je kunnen zeggen, GroenLinks partij heeft een PVV, maar CDA komt er aan, zou ik zeggen.	11.77
866	Toch wil ik wel dit zeggen, dan moeten we alleen maar een stemmen te knikken omwille van de tijd.	3.91
867	Klopt het wel dat jullie eigenlijk met best wel veel vertrouwen zeggen dat het gewoon goede democratische verkiezingen worden eigenlijk?	7.23
868	Ik wil het niet zien als luisteraar, maar ik zit hier weer drie.	3.5
871	Blijf het ook volgen, doe dat ook voor ons en voor de luisteraar.	3.73
874	De weet dus Sam Maasbommel, Willem Blanke en Ewart Nieuwenhuizen.	6.12
876	U als luisteraar wil meteen hier de collega's van Langs Lijnen omstreken met achter de microfoons Guilene Plag en Sander de Kramer.	5.33