De Sociëteit 🇳🇱

_id	68e5cacaa9ca4362da80f69d
url	https://npo.nl/start/serie/de-societeit/seizoen-2_1/het-beste-uit-de-societeit_4/afspelen
datetime	2025-07-20 16:25:00
description	Tessel ten Zweege schreef het boek Femicide. Samen met Ilona Brekelmans praat zij over nieuwe initiatieven om vrouwenmoord tegen te gaan. * Jongerentaal: is het een verrijking van het Nederlands of zorgt het juist voor taalverloedering? We bespreken het met taalkundige Kristel Doreleijers en taalkunstenaar Derek Otte.

 

Statements

idx	statement	score
0	888 In het afgelopen seizoen van de Sociëteit sprak ik met bijzondere en bevlogen gasten.	5.4
1	U gaat kijken naar een selectie van de mooiste gesprekken.	3.64
2	In Nederland sterft elke acht dagen een vrouw door femicide.	90.76
5	En het kabinet presenteerde deze week een wetsvoorstel om psychisch geweld strafbaar te stellen in de strijd tegen vrouwenmoord.	76.32
6	Drie vrouwenmoorden in Rijswijk in nog geen 15 maanden tijd.	80.53
7	De daders waren een ex-partner, de echtgenoot en een buurman die een relatie wilde.	13.79
11	Vorige week nog in Assen werd een 35-jarige vrouw om het leven gebracht door haar ex-partner.	58.48
13	Iedere acht dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord.	88.81
14	In veruit de meeste gevallen door iemand uit huiselijke kring.	9.73
16	Staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid kondigde afgelopen week aan psychisch geweld expliciet op te willen nemen in het Wetboek van Strafrecht.	79.24
17	Omdat dit geweld, met name dwingende controle of intieme terreur een rode vlag is voor femicide.	29.13
20	Een opvangplek voor vrouwen die te maken hebben met psychisch of fysiek geweld.	80.16
22	Staatssecretaris Ingrid Coenradie komt met het idee om ook psychisch geweld strafbaar te stellen.	61.34
25	Ik vind het een erkenning voor geweld wat vaak onzichtbaar is.	5.82
26	Vrouwen, en mannen ook die te maken hebben met psychisch geweld herkennen dat zelf vaak niet als geweld.	90.41
27	Die denken: ik word niet geslagen en er is geen sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag.	3.93
29	We hebben het over, wat met een mooi woord wordt genoemd dwingende controle.	3.68
33	Dat zijn twee hele belangrijke voorlopers van femicide.	80.38
34	Er is grondig onderzoek gedaan in Engeland naar hoe ziet dat er dan uit?	33.52
35	Als er een vrouw is vermoord, wat gaat er dan aan vooraf?	18.12
36	En er wordt gezien dat het de meest voorspelbare moord is die er bestaat.	17.36
37	En dat intieme terreur en dwingende controle daar hele belangrijke voorlopers van zijn.	3.87
38	En misschien een sterkere voorspellende factor is dan geweld.	5.55
40	Tessel, jij schreef een boek over intiem partnergeweld.	8.71
41	Je hebt veel slachtoffers en nabestaanden gesproken.	4.07
42	Denk jij dat deze wet kan bijdragen aan het bestrijden van femicide?	25.48
43	Ik vind het goed dat er meer erkenning is voor psychisch geweld.	9.26
45	Omdat het strafrecht een beetje een botte bijl is om mee te slaan.	6.19
48	Ik vind dat we vrouwenlevens moeten sparen in plaats van wreken.	6.2
51	Ehm we zien uit jarenlang criminologisch onderzoek dat strengere straffen niet per se preventief werken.	45.46
52	En femicide en partnergeweld zijn multiproblematiek.	90.25
53	Er is vaak veel meer aan de hand dan een gewelddadige echtgenoot.	74.36
54	Soms speelt er ook verslavingsproblematiek, armoede.	42.17
55	Er spelen conservatieve ideeën over gender en gendernormen.	26.56
56	Dus je moet in al die facetten van het probleem de oplossing zoeken.	4.24
57	En dat het strafrecht daarvoor te makkelijk gedacht is.	6.51
59	Misschien een goede stap maar er moet veel meer gebeuren.	4.31
61	Dus in combinatie met preventie en een grote gedragsverandering.	5.03
64	Het voelt voor mij een beetje makkelijk dat politici die eerder jarenlang femicide heel erg hebben genegeerd als probleem nu gaan roepen: We willen het strenger bestraffen.	25.37
65	Dat voelt intuïtief heel fijn, van: femicide is een groot onrecht, dus we willen dat strenger bestraffen.	8.76
66	Maar ik vind dat we niet moeten gaan voor makkelijk scoren maar moeten kijken naar wat werkt er bewezen wel.	4.35
68	Daarover gesproken: Nederland staat er internationaal goed op als het gaat om genderongelijkheid.	58.08
72	En dan zijn er ook nog cijfers waar we geen bekendheid meer hebben.	5.72
73	Dan hebben we het over suïcides, vermissingen, ongevallen.	21.33
74	Dat zijn ook situaties die eigenlijk als zodanig onderzocht zouden moeten worden.	4.53
82	Vergeleken met landen als Spanje en Italië die bekendstaan als landen met een machocultuur steekt Nederland er echt bovenuit.	44.72
86	Als je kijkt naar het verdrag van Istanboel hebben wij nog een hele hoop zaken die we beter moeten inrichten.	5.58
87	Het is wat Tessel zegt, alleen strafbaar stellen is niet genoeg.	5.34
88	Daarnaast moet de zorgkant ook goed georganiseerd worden.	4.28
89	Want straf is één kant van het verhaal maar hoe zorg je dat je een patroon doorbreekt.	5.75
91	Ik denk dat we los van elkaar dingen goed georganiseerd hebben.	4.07
93	Maar er moet absoluut landelijke coördinatie komen.	4.19
94	Momenteel richt elke regio het in naar aanleiding van de eigen infrastructuur.	9.63
95	Daar moeten echt landelijke richtlijnen voor komen.	10.43
96	We gaan het zo meteen nog over jullie aanbevelingen hebben.	3.82
97	Als het gaat om femicide denken mensen vaak aan eerwraak.	86.17
102	Maar wij zien dat het in alle lagen van de bevolking voorkomt.	6.48
107	Dat het te maken heeft met culturele achtergronden.	5.68
108	Het is een groot probleem dat Nederland zichzelf graag ziet als een zeer progressief en gendergelijk land.	8.38
109	Dat zorgt ervoor dat we bij problemen die specifiek vrouwen treffen, graag wegkijken en wijzen naar andere landen, andere culturen.	16.02
110	Ik merk het zelf ook, als ik ergens ga spreken over mijn boek dat mensen als eerste vraag stellen: dit gebeurt toch vooral bij probleemgezinnen?	5.57
112	Zoals Ilona al zei, daders komen voor in allerlei lagen van de samenleving.	12.56
113	Allerlei huidskleuren, culturele achtergronden leeftijden, opleidingsniveaus.	7.69
114	Het enige wat ze met elkaar gemeen hebben is dat het allemaal mannen zijn.	4.41
116	Als het niet religie is of de culturele achtergrond wat ligt er dan wel ten grondslag aan femicide?	36.19
117	Ik definieer femicide het liefst als moord op vrouwen vanwege een gevoel van vrouwenhaat of het gevoel dat een vrouw je eigendom is.	38.03
118	Dus het hangt heel erg samen met conservatieve ideeën over gender.	7.78
119	Dat mannen meekrijgen dat hun vrouw hun eigendom is.	78.59
122	Dat hij dominant moet zijn en geen tegenspraak moeten dulden.	4.62
123	Die ideeën over gender dragen allemaal bij aan ongezonde structuur en dynamiek in een relatie.	47.52
126	Dan is 't, denk ik van belang om op zoek te gaan naar: op welke signalen moet ik letten?	5.34
127	Ilona noemde zojuist dat intieme terreur of dwingende controle signalen zijn.	33.79
129	Wat zijn nog meer signalen waar Wat zijn nog meer signalen waar je echt op moet letten?	4.87
130	Als een man, een gewelddadige partner bijvoorbeeld ook geweld richting een huisdier begint te plegen dan is dat een grote rode vlag voor femicide.	79.35
132	Dat is wanneer iemand de keel van een vrouw dichtknijpt.	14.97
133	En als je bij je vriendin, buurmeisje of nichtje merkt dat ze altijd toestemming moet vragen voordat ze met je afspreekt.	21.84
134	Dat ze lange mouwen draagt, terwijl het heel warm is buiten.	6.25
135	Daaraan kun je merken dat er iets niet goed zit in een relatie.	5.05
139	Ik denk dat Tessel al hele belangrijke dingen noemt.	3.9
140	Het is belangrijk om als omgeving te signaleren dat er iets niet goed is in die relatie.	5.29
142	En probeert met andere mensen, die die persoon ook kennen te spreken over: herkennen jullie dit ook?	4.72
143	Het is heel erg belangrijk dat er in de maatschappij veel meer bekendheid gegeven wordt aan die rode vlaggen.	4.88
144	Daarnaast is het heel erg belangrijk dat er een meldpunt komt.	4.63
146	Dit meldpunt gaat zeker niet alleen de oplossing zijn.	4.62
147	Maar we weten, en dat wijst onderzoek uit dat de toegankelijkheid van melden lastig is.	39.07
149	Maar omdat veel vrouwen denken: wordt er ook iets van mijn opvoederschap en ouderschap gevonden is de drempel om te gaan bellen erg hoog.	6.64
150	Ik hoop dat het verenigen van kennis van OM, politie Veilig Thuis en zorginstellingen, achter zo'n meldpunt de juiste verbindingen met zich mee kan brengen.	7.13
151	Bedoel je dat moeders bang kunnen zijn dat de kinderen uit huis worden geplaatst?	63.54
154	Hoe kun je mensen in dat opzicht geruststellen en ze toch helpen?	6.29
156	Het Algemeen Meldpunt Kindermishandeling en het Steunpunt Huiselijk Geweld.	41.88
157	Toen merkten we dat er veel makkelijker naar 't Steunpunt Huiselijk Geweld werd gebeld door slachtoffers.	39.18
159	't Blijkt zeer lastig voor vrouwen om over die drempel heen te stappen en om te leven met die angst.	36.48
161	Ik kan me ook voorstellen dat er dus mannen zijn die daarmee dreigen of de vrouw ermee chanteren.	6.11
162	'Ga niet naar de politie want dan ben je je kinderen kwijt.'	31.92
163	Wat je wilt is een heel toegankelijk punt waar mensen naartoe kunnen bellen.	3.9
164	En waarin je kunt doorvragen op het patroon wat er speelt.	4.3
165	Daarnaast is kennis heel erg belangrijk bij professionals.	7.22
166	Want je weet bij intieme terreur en dwingende controle is dat je partners nooit tegelijk moet spreken.	9.61
167	Als er sprake is van machtsongelijkheid dan krijg je nooit de eerlijke antwoorden.	5.78
168	De eerste persoon die binnenkomt, het is zo belangrijk dat die weet wat hij wel en niet moet doen.	4.72
169	En het is heel belangrijk om de omgeving van de personen te betrekken.	3.98
172	Het vraagt om een grondiger onderzoek dan die ene melding.	5.68
175	Ik hoorde jou zojuist ook zeggen dat het van belang is om naar de plegers en de jongemannen zelf te kijken.	3.86
178	Laat ik vooropstellen dat ik plegers verantwoordelijk hou voor wat zij doen.	3.55
180	En dat wij jonge jongens nare ideeën meegeven over mannelijkheid.	19.55
181	Als je als man nooit leert om op een geweldloze manier een situatie aan te kaarten.	6.53
182	Of als je mannen leert dat ze niet over hun emoties moeten praten of dat ze slap zijn als hun vrouw niet naar hen luistert dat is een maatschappij dat dit soort mannen creëert.	64.16
183	Nogmaals, zij dragen hun eigen verantwoordelijkheid maar dat speelt absoluut mee.	3.85
184	Het is heel belangrijk om een nieuw beeld van mannelijkheid te presenteren aan jonge mannen.	5.09
186	Mannen leren dat ze wel over hun emoties moeten praten.	87.54
187	Je ziet in partnergeweld situaties dat geweld escaleert wanneer een man zijn baan kwijtraakt.	89.95
189	Dat hangt samen met een man die zich ontmant voelt en die dan in de privésfeer gaat overcompenseren door zich agressief te gedragen.	23.51
190	Dan helpen figuren als een Andrew Tate, die enorm populair is onder jongeren, niet.	9.62
193	Als je nu ook kijkt naar het primair onderwijs en middelbaar onderwijs dan wordt daar nauwelijks aandacht besteed aan het concept: wat is een gezonde relatie?	13.91
196	Juist die tegenbeweging van zo'n Andrew Tate met name op middelbaar onderwijs is zo belangrijk.	10.19
197	Maar scholen mogen hun eigen curriculum samenstellen.	25.29
200	Ik zie inderdaad ook een beetje de backlash van mannen als Andrew Tate.	4.95
201	Die mannen die teruggrijpen naar de klassieke mannelijkheid.	9.53
203	En ik hoop dat we nu even in een dal zitten maar dat de golf feministen binnenkort weer gaat opstaan.	5.49
208	Ik denk juist dat we nu met de juiste uitspraken in het kabinet dat we de nieuwe golf en de landelijke coördinatie beter ingericht krijgen.	9.75
210	Jongerentaal is al jarenlang een onderwerp van gesprek bij ouders, leerkrachten, onderzoekers en in de media.	7.51
211	Want is jongerentaal een verrijking of leidt het juist tot verloedering van de Nederlandse taal?	61.04
212	Jongeren uit verschillende culturen in grote steden hebben een nieuwe manier bedacht om te communiceren.	85.38
214	Het is een mengelmoesje van Surinaams, Marokkaans Turks, Engels en Nederlands.	3.95
220	Stel je voor, je hebt een afspraak met iemand en dan ben ik het vergeten en dan zeg je van.	3.96
223	Als je zegt van: Ik wil niet dat ik heel laag eindig in de maatschappij.	3.84
224	Dan begrijp je toch wel dat je beide talen moet beheersen?	5.92
226	Op school praat ik gewoon normaal Nederlands, geen straattaal maar als ik buiten ben of met mijn vrienden praat dan praat ik wel gewoon straattaal.	9.66
227	Bij ons aan tafel Kristel Doreleijers, taalwetenschapper bij het Meertens Instituut.	5.8
235	Dus op school praat ik anders dan met mijn vrienden op straat.	6.96
238	Jongeren kunnen in het algemeen heel goed schakelen.	21.91
239	Dus verschillende varianten van het Nederlands gebruiken.	4.73
240	Tegelijkertijd kadert dit fragment natuurlijk wel in een periode waarin die straattaal echt in opkomst was.	3.75
241	Dus de eerste onderzoeken naar straattaal gebeurden eind jaren 90.	12.17
242	Taalwetenschapper René Appel had de eerste publicatie.	7.29
244	Want zoals je in het fragment hoort wordt er ook al gesproken over smurfentaal.	4.61
249	Wat is nou het verschil tussen jongerentaal en straattaal?	18.28
253	Dus jongerentaal is eigenlijk een paraplu-term voor allerlei varianten Nederlands die door jongeren worden gebruikt.	15.04
254	Kun je voorbeelden geven van typische jongerentaal?	8.84
256	Maar je hebt ook studententaal met afko's bijvoorbeeld, afkortingen.	9.26
257	De biba, de bitterbal, de esma, de espresso martini, enzovoort.	17.32
259	Typische studententaal, vooral onder vrouwelijke studenten.	15.85
267	Over deze specifieke tak van jongerentaal heb ik geen idee hoe dat ontstaat.	4.64
269	Sociale media zijn heel belangrijk in het verspreiden.	45.6
272	Die namen, Anne Fleur, Marie-Claire gaan symbool staan voor een typetje.	3.96
273	De vrouwelijke studente uit 't Gooi die graag een haverkap of een esma drinkt.	71.64
278	Wat dan weer heel erg anders is dan het dialect van oudere generaties.	4.25
280	Hoe kijk jij als spokenwordartiest naar dit taalspel van jongeren?	16.24
282	Hoe groter de gereedschapskist van taal is hoe meer je tot je beschikking hebt om mee te werken.	7.24
283	Dus ik vind het zeker geen verloedering van de Nederlandse taal.	4.15
284	Wel is het belangrijker dan ooit om met elkaar een soort algemene basis Nederlands af te spreken.	4.93
285	Dat we elkaar wel kunnen begrijpen in formele gesprekken.	4.89
289	Ik stotterde, dus ik kwam verbaal niet zo goed uit mijn woorden.	3.53
291	Van daaruit ben ik heel erg op zoek gegaan naar synoniemen woordgroepen die hetzelfde betekenen als wat ik niet kon uitspreken.	3.68
292	En wat ik zeg, hoe groter die gereedschapskist is Heb je een voorbeeld?	4.92
296	Maar als je bijvoorbeeld een ander woord wat met de D begint, de deur vond ik vroeger ook heel moeilijk te zeggen.	3.61
301	Dus dan heb je alweer twee synoniemen voor hetzelfde woord.	3.6
303	Ik kom uit Rotterdam-West, dus ik spreek van alles een beetje.	3.6
304	En soms kom je er in een andere taal net even wat sneller uit.	4.22
305	En ja, is het ook een stukje In mijn werk is het elke keer een soort ode aan de buurt.	3.67
307	Wij hebben van alles een beetje, alle talen een beetje.	3.74
311	Kristel, is jongerentaal iets wat ook continu verandert?	9.38
314	Dat is een kenmerk van talen in het algemeen, maar jongerentaal zeker.	6.48
315	Heeft ook te maken met die sociale functie die jij benoemde.	4.39
317	Je kunt een groepscultuur creëren aan de hand van onder andere je taal.	9.5
318	En vaak heeft dat een insluitende werking, dus je kunt erbij horen.	4.56
320	Veel volwassenen vinden het bijvoorbeeld minder leuk.	82.28
321	Al die woordjes zoals slay, skibidi, in het Nederlands.	5.84
322	Die hebben dan iets van, waar gaat dat Nederlands toch naartoe?	10.52
335	Zie jij nieuwe trends, zie je dat constant veranderen?	5.41
336	Zeker, en het is heel erg afhankelijk van jezelf of je je daarvoor gaat afsluiten, daar bang voor gaat worden of dat je er tegen gaat zijn, al op voorhand hakken in het zand.	4.65
337	Of je stelt je ervoor open en je probeert erin mee te gaan.	4.81
338	Ik bedoel, toen ik op de hogeschool zat, moest je slim komen.	3.94
340	Dat betekent hetzelfde, maar het is totaal tegenovergesteld verwoord.	4.75
344	Het is niet dat ik serieuzer word genomen als ik me volgende week op school meld en ik zeg Yo jongens, vandaag gaan we het hebben over, weet je, lidwoorden.	3.83
345	En dan vragen ze zich af of lid met een t of een d op het eind is natuurlijk.	5.16
352	Ik vind dat alleen maar voor de taal zelf ook spreken.	4.04
356	Sommige mensen vrezen dat dit ten koste gaat van de Nederlandse taal.	7.51
362	Ik geef ook vaak gastlessen op middelbare scholen of lezingen.	7.62
363	En dan krijg ik vaak de vraag, bestaat het Nederlands nog wel over 50 jaar?	10.02
364	Of: kunnen jongeren nog wel fatsoenlijk Nederlands spreken?	31.92
365	Dan vraag ik altijd terug, welk Nederlands bedoel je dan?	4.58
366	Want dat is eigenlijk het perspectief dat je moet innemen.	4.59
370	En dat is niet een directe bedreiging voor die standaardtaal.	4.31
371	Dus als jongeren gekke woordjes gebruiken of de grammatica veranderen dan beïnvloedt dat niet direct de standaardtaal, maar je krijgt er gewoon variaties naast.	45.28
372	Toch lees je dat de afgelopen jaren de taalvaardigheid van jongeren sterk afneemt.	88.1
374	Je hebt resultaten zoals PISA-onderzoek, dat de leesvaardigheid afneemt.	90.88
375	Ik denk niet dat dit de oorzaak is van afnemende taalvaardigheid.	5.7
376	Kinderen moeten opgroeien in een taalrijke omgeving, moeten voldoende taalinput krijgen.	76.37
377	Maar dat kan uit allerlei variëteiten van het Nederlands komen.	3.75
379	Je zou ook kunnen zeggen, jongeren die heel veel taalkennis hebben uit allerlei verschillende varianten en talen die kunnen ook heel die taalkennis inzetten, flexibel echt zoals Derk ook zei, het is nooit af, het is een kunstwerk om hun identiteit vorm te geven.	6.09
381	Merk je ook dat jongeren moeite hebben met de gewone Nederlandse taal?	27.27
384	Dat is iets anders dan taalvaardigheid die zou afnemen.	4.88
385	Juist als je het hebt over de invloed van straattaal of de woorden uit andere talen die eigen worden gemaakt in het Nederlands die daar onderdeel van gaan worden, zeg maar.	5.26
386	Wie is er op een gegeven moment minder taalvaardig?	9.01
388	Of de jongere die het gewoon gebruikt en die onderling heel goed weten wat ze zeggen en wat ze horen?	7.18
389	Of degene die geen sollicitatiebrief meer kan schrijven.	20.96
390	Dat is dus die basis waar ik bedoel dat dat schakelen heel erg belangrijk is en dat daar ook heel veel accent op moet worden gelegd in het vak Nederlands.	4.16
391	Dat vak kan wat mij betreft ook veel aantrekkelijker gegeven worden.	4.27
392	Dat je vertrekt vanuit rap, vanuit spoken word vanuit jongerentalen die jongeren ook eigen zijn.	13.85
393	En van daaruit kom je op een bepaald punt heus wel bij De Avonden en Een vlucht regenwulpen en De ontdekking van de hemel en dat soort prachtige boeken.	3.86
394	Maar begin gewoon bij die basis waarvan jongeren wel warm worden.	11.98
395	Maar als je gaat schakelen, dan moet de basis toch goed zijn?	6.91
396	De basis moet goed zijn, maar daar moeten we ook van uitgaan dat je die op school leert.	5.03
397	Jij ziet dit geloof ik echt als een verrijking, hè, die jongerentaal?	5.03
398	Ja, ik zie het als een verrijking, maar het is wel een en-en-verhaal.	3.88
399	Dus niet dat dit allemaal in de plaats moet komen van onze standaardtaal maar wel het bewustzijn van, het kan allebei er zijn.	4.08
400	Hoe kan je de kracht van jongerentaal gebruiken in de klas als docent?	15.25
402	Ik merk vaak als ik in klassen kom dat jongeren ook weinig besef hebben van heel het ontstaan van de standaardtaal.	22.24
404	Want als je om je heen kijkt, jongeren buiten de klas spreken anders met elkaar.	84.73
405	Want die standaardtaal kan ook een afstand scheppen.	6.93
406	Dus juist als je ze bewuster daarvan kan maken zien ze ook de waarde in van die standaardtaal.	4.99
408	Maar is het de bedoeling dat je als docent ook ineens jongerentaal gaat spreken?	17.78
411	Want je moet wel een taal gebruiken die bij je past.	7.86
413	Worden jongeren flexibeler en creatiever door jongerentaal?	51.78
414	Als je het heel plichtmatig zelf gaat doen dan wordt het heel snel cringe.	7.18
418	Ik vroeg of jongeren flexibeler en creatiever worden door jongerentaal.	8.53
420	Juist omdat je een standaardtaal met elkaar afspreekt wordt het interessant om daarvan af te wijken.	4.37
425	En ik merk juist dat ze, ook door het Engels waar ik minder fan van ben maar het is ook een verrijking dat je bepaalde woorden, bepaalde dingen tegenwoordig zeggen jongeren meer met een emoticon, met een emoji dan met een woord soms.	10.16
431	Wat geef jij mee aan bezorgde ouders en leerkrachten?	6.4
435	Het is niet iets engs, maar probeer wat je er wel van kan begrijpen.	4.08
436	En zie het niet als een bedreiging, maar als een extra mogelijkheid.	4.01
438	Het is echt meer een reden tot verwondering dan tot zorg.	6.89
439	Dus natuurlijk blijft die standaardtaal ontzettend belangrijk maar er is zoveel meer dan dat.	4.03
440	En dat heeft waarde, en dat mogen mensen ook wel zien.	4.14