De Sociëteit 🇳🇱

_id	68e5cacda9ca4362da80f6c1
url	https://npo.nl/start/serie/de-societeit/seizoen-5/de-societeit_83/afspelen
datetime	2025-02-08 16:10:00
description	Nynke Douma, VNG International, Gaetan Mbwete, Wij zijn Congolezen, en Mpanzu Bamenga, Tweede Kamerlid D66, bespreken het conflict in Congo. * Inheemse volken beschermen hun leefgebied tegen de kap van het regenwoud met behulp van drones en camera's van Peoples Planet Project. Een gesprek hierover met Abdel Mandili, oprichter Peoples Planet Project en Raki Ap, woordvoerder West-Papoea. * Carmen van Mulier, theatermaker en schrijver, Cripta Scheepers, theatermaker en schrijver, en Jamie Grant, theatermaker en schrijver, onderzoeken in Burning Sweetgrass hoe verschillende culturen omgaan met rouw en de dood.

 

Statements

idx	statement	score
0	888 LIVEPROGRAMMA, ONDERTITELING KAN ACHTERLOPEN Vandaag in De Sociëteit: Het conflict in Congo draait vooral om waardevolle grondstoffen waar de wereld niet zonder kan terwijl de Congolezen lijken te worden vergeten.	20.4
1	Inheemse volken beschermen hun leefgebied tegen de kap van het regenwoud met hulp van drones en camera's van Peoples Planet Project.	87.95
2	De theatervoorstelling Burning Sweetgrass onderzoekt hoe verschillende culturen omgaan met rouw en de dood.	77.65
3	Congo zit al jaren in een diepe crisis van geweld, corruptie en buitenlandse inmenging.	17.17
4	Ondanks de enorme rijkdom aan grondstoffen blijft de bevolking lijden.	65.51
5	Afgelopen week is een nieuw dieptepunt bereikt met duizenden doden en vluchtelingen tot gevolg.	90.24
6	Het conflict tussen M23 en het Congolese leger draait om etnische spanningen.	87.03
7	Economische belangen en controle over natuurlijke hulpbronnen.	7.34
8	Het gebied is namelijk rijk aan kostbare grondstoffen.	26.09
14	Hier aan tafel: Gaetan Mbwete, Nederlands-Congolese activist en politicus.	7.22
18	Mpanzu, jij zet je in voor vergeten conflicten in de Tweede Kamer zo ook Congo, waar je zelf bent geboren.	4.64
21	Ik zet me in voor vergeten conflicten omdat je juist meer aandacht wilt voor die conflicten.	3.97
23	De internationale gemeenschap moet er meer aandacht aan geven.	4.85
29	Er zijn nog steeds heel veel mensen die daar sterven.	83.44
31	Vrouwen die verkracht worden zonder enige gevolgen.	88.59
35	En dat we daar zoveel mogelijk aandacht aan moeten besteden.	4.19
36	Gaetan, jij bent bezig de Congoleze gemeenschap in Nederland te verenigen met Wij Zijn Congolezen.	4.57
37	Hoe kijk je naar die aandacht voor wat er gaande is?	5.19
39	Ik ben een keer in Congo geweest en hoe ik er nu naar kijk is een soort machteloosheid.	4.45
40	Als je kijkt naar andere conflicten en de wereld en hoe daarop gereageerd wordt vind ik dat hierop koud wordt gereageerd en dat doet pijn.	5.08
41	Je ziet beelden van mensen die levend verbrand zijn, verkracht zijn en dat niemand daarvoor in beweging komt, dat is pijnlijk.	17.38
42	Nynke, jij werkte voor de Vereniging Nederlandse Gemeenten in Congo.	6.13
48	De afgelopen 30 jaar is het vijf keer voorgekomen dat dezelfde situatie met dezelfde dynamiek een de levens van de mensen in Congo moeilijk maakt.	37.58
49	Hoe kijk je naar de aandacht ieder in Nederland wel of niet voor is?	6.99
51	De mensen zijn teleurgesteld dat die aandacht er niet voldoende is.	9.14
52	Het is vaak verwacht dat het niet zover zou komen dat een stad als Goma ingenomen zou worden.	7.46
54	Het offensief is de laatste weken heel erg toegenomen.	76.29
55	Ook in de wens van de machtswisseling in de Verenigde Staten.	3.81
56	Er wordt weleens gezegd dat Congo het rijkste land ter wereld zou moeten zijn.	51.53
59	Kobalt, lithium, ook rubber er zijn heel veel grondstoffen die nodig zijn, goud en diamanten.	44.24
60	Er was een mooie uitzending van de NOS die zeiden dat het 24 biljoen euro waard is.	15.03
61	We hebben het nodig voor onze telefoons, en lekt trieste auto's, energietransitie.	4.88
62	Al deze aspecten van de samenleving in Europa heeft deze grondstoffen nodig.	5.48
64	Dat is compleet afhankelijk van grondstoffen en Congo.	21.24
65	Je noemt producten en landen die profiteren van de rijkdom.	9.43
68	Heel veel kinderen werken in de mijnen en krijgen geen dollar per dag.	90.61
70	Meer dan 50 miljoen mensen woont onder de armoedegrens.	87.98
71	Dat is niet uit te leggen met de rijke grondstoffen die er te vinden zijn.	4.6
75	Wat vertellen zij over de rijkdommen die ze om zich heen hebben?	6.04
77	Iedereen voelt de oneerlijkheid en iedereen ziet wat er gebeurt.	6.26
79	Tegelijkertijd ziet men dat de samenwerking met Europa meer is.	5.63
82	Terwijl wat ze ondertussen zien is dat M23 heftige thorium binnenvalt.	10.02
84	Dat zorgt ervoor dat mensen het Westen gaan wantrouwen.	63.99
87	Ik krijg ook te horen dat er niet gesproken mag worden over het feit dat Goma gevallen is.	6.6
89	Journaliste die ik spreek, die worden gecensureerd.	31.97
94	Op internationaal vlak werken wij vooral aan het versterken van lokaal bestuur.	5.16
97	In Congo hebben we heel erg aan die processen gewerkt om de lokale organisatie van het bestuur legitimiteit te geven.	8.83
99	Dat is in eerste instantie heel moeilijk met elkaar te verbinden.	4.79
100	Er zitten verschillende niveaus waarop kennis en capaciteitsniveau en onderwijs erg grote gaten zitten.	9.31
101	Maar er zijn ook veel voorbeelden van corruptie aan de orde.	5.33
103	Processen die lokaal bestuur nodig hebben om er goed te kunnen staan.	5.68
104	En ook in een context zoals dit heel belangrijk zijn om juiste belangen te verdedigen.	4.35
106	Wij werken heel nauw samen met lokale bestuurders om te kijken wat er nodig is.	3.73
108	Om te zorgen dat de lokale gemeenten in staat zijn om hun plannen daadwerkelijk uit te voeren.	5.99
109	En zo ook vertrouwen terug te winnen van de bevolking.	5.12
110	Mpanzu, hoe luister jij naar het verhaal van Nynke?	4.46
112	Ik ben vorig jaar voor het eerst in Congo geweest en dan merk je het belang van goed bestuur.	3.78
115	Maar helpen van het lokaal bestuur helpt om een stukje zelfvoorziening te creëren onder de Congolezen.	23.12
116	Maar het is wel een kleine oplossing van een groter probleem.	4.18
120	Maar volgens mij moeten we ook kijken naar de oorzaken van het conflict.	4.43
121	Volgens mij is er eerder aangegeven, als de grondstoffen gevonden worden dat mensen zeggen: is dit een vloek of een zegen?	17.5
122	Meestal is het voor de mensen daar, de lokale mensen is het een vloek.	4.12
124	We moeten ervoor zorgen dat de lokale bevolking hiervan kan profiteren.	4.98
127	Als je handelsakkoorden hebt met bepaalde landen dan moet je dat op een rechtvaardige manier doen.	9.12
128	Dat je zorgt dat de mensen daar er ook aan verdienen.	6.99
130	En het verhaal gaat dat dat op dit moment niet eerlijk is.	4.21
131	Vanuit de overheid in Congo is altijd sterk de boodschap uitgegaan: de voordeur staat open om te onderhandelen over op welke manier er een winsituatie kan ontstaan.	5.8
132	En niet via een achterdeur, zoals het nu plaatsvindt.	4.5
136	Zij zien zelf dat over de hoofden van hen heen besloten wordt.	4.17
137	En dat er weinig mogelijkheid is om hun eigen verhaal en hun eigen bijdrage aan het land te laten horen.	4.37
139	En de mensen die toegang hebben tot informatie en de jongeren staan meer dan in het verleden op en zeggen: wij moeten het zelf gaan doen.	5.11
140	Wij hebben die verantwoordelijkheid om ons land op de been te krijgen.	5.04
142	Maar ik kan me ook voorstellen dat er een behoefte is aan zeggenschap over hun eigen grondstoffen.	3.82
145	Dat er een noodzaak is dat er veranderingen doorgevoerd worden.	4.48
147	Het hangt ook samen met wat er binnen in het land gebeurt.	4.09
148	Daar zitten ook mogelijkheden voor die bedrijven om daar misbruik van te maken.	6.86
149	Ik wil het graag hebben over de bewustwording in Nederland.	5.74
151	Mpanzu, je hebt kamervragen gesteld over de situatie in Congo.	11.31
155	Dus je wilt precies weten wat voor deals er zijn gemaakt tussen de EU en Rwanda.	10.78
156	Zodat iedereen kan zien op welke manier die deals hebben bijgedragen aan het conflict dat er nu is.	5.21
157	En je wilt dat er humanitaire hulp wordt geboden aan de meest kwetsbare mensen.	5.5
160	Afgelopen donderdag hebben we voor elkaar gekregen dat er een debat komt over Oost Congo en over Sudan.	10.19
165	Maar persoonlijk vind ik dat het niet ver genoeg gaat.	3.75
166	De datum van het debat is duidelijk en ik zag in het filmpje dat M23 wil doorstoten naar Kinshasa.	40.94
167	Maar we zijn nu een soeverein land dat wordt ingevallen.	4.05
168	De Verenigde Naties hebben duidelijk aangegeven dat M23, een terroristische organisatie wordt gesteund door Rwanda.	81.66
169	Op zijn minst had ik verwacht dat Nederland had gezegd: We staan de Congolezen bij.	14.93
171	Er wordt nu heel veel moeite gedaan om alleen een debat aan te vragen.	4.46
173	Hanteert de Nederlandse overheid wat jou betreft een dubbele standaard?	14.25
174	Jeff vergelijkt de situatie met Rusland en Oekraïne.	16.45
176	Toen het in Israël gebeurde met Hamas, heeft de overheid goed gehandeld door te zeggen: We staan achter Israël.	54.24
177	Maar tot nu toe heb ik niet van de premier niks gehoord en dat geeft mij het gevoel alsof het Congolezen leven minder waard is dan een Israëliers of een Oekraïener.	50.83
178	Maar ik wil dat er nu wordt gezegd: We staan achter de Congolese overheid.	6.75
180	Naarmate je lang daar woont en je ziet in militaire opbouw dan ga je daar automatisch een bepaalde associatie meekrijgen.	6.09
181	Maar ik denk niet dat dit een conflict is wat militair uitgevochten kan worden.	4.08
183	De vredes processen die gaande zijn lopen iedere keer spaak.	4.28
184	Een belangrijk aspect daarin is als er nu niet actief een bijdrage wordt geleverd kan het een internationaal conflict worden.	4.77
185	Er zijn zoveel verschillende partijen die de macht willen grijpen.	4.44
187	Maar alle triggers voor escalatie zijn op dit moment aanwezig.	4.04
188	En niemand wil in de situatie komen van begin jaren 90.	4.29
190	Als je de EU reactie ziet in 2012 die was al heel anders dan nu.	7.98
191	Toen was het: We stoppen met alle funding richting de Wanda Toen was het: We stoppen met alle funding richting RWanda en nu is het heel moeizaam.	34.46
192	Ik zeg altijd: het allerbelangrijkste is dat er meteen een staakt-het-vuren komt en dat mensen die hulp nodig hebben die hulp krijgen.	6.12
193	Maar ik ben het ermee eens dat de reactie steviger mag.	4.06
194	En ik was zeer teleurgesteld dat de coalitie met name de VVD tegen het debat was.	7.35
195	Wat je ondertussen als Congolees in Nederland kan doen is aandacht blijven vragen.	5.41
196	Jullie gingen de straat op vorige week in Den Haag om te protesteren.	5.88
197	Aan agressor gaat niet luisteren naar een staakt-het-vuren.	77.96
198	Elk soevereinland moet in staat zijn om zichzelf te verdedigen.	8.2
200	En vanuit die positie spreken over het staakt-het-vuren.	4.46
201	En het land dat aangevallen wordt, Congo, moet gesteund worden.	25.76
202	Ik heb de overtuiging dat zij betrouwbaar genoeg zijn om geen mensenrechtenschendingen plaats te laten vinden.	4.32
205	In hoeverre het Congolese leger geïnstrueerd is om een daadkrachtige reactie te geven.	47.17
206	Er is wel wat te zeggen over hoe professioneel zij zijn.	4.27
209	Volgende week zaterdag 15 februari om één uur 's middags tegenover Den Haag Centraal.	4.95
213	Wereldwijd worden inheemse gemeenschappen bedreigd door mijnbouw en de kap van het regenwoud.	86.72
214	En dat terwijl het juist deze mensen zijn die de natuur beschermen.	10.54
215	De documentaire 'Our Grandparents Hunted Here' laat zien dat de aarde niet zonder het regenwoud en hun beschermers kan. Aan tafel documentairemaker en oprichter van People's Planet Project Abdel Mandili en Raki Ap, internationaal woordvoerder van de inheemse bevolking van West Papoea.	39.15
217	Abdel, we zien in de documentaire prachtige beelden afgewisseld met vernietiging van het regenwoud.	17.65
218	Wie zijn de mensen in deze documentaire en waar zijn we?	7.91
219	Dit zijn inheemse filmmakers uit de Braziliaanse Amazone.	10.04
221	Ja, die hebben hun pijl en boog ingeruild voor camera's en drones om de ontbossing te documenteren.	44.2
222	En de wereld te vertellen hoe hun leefgebieden eruitzien.	6.29
224	In dat gebied is het vooral expansie van sojabonencultuur.	33.18
225	Niet meteen het hele verhaal in het eerste antwoord vertellen!	4.31
227	Waar komt jouw interesse voor deze inheemse gemeenschappen vandaan?	5.01
228	Ik ben filmmaker en oprichter van People's Planet Project.	8.48
229	Mijn interesse als filmmaker is om zich te geven aan de nummers die we allemaal zien in het nieuws.	3.58
232	Dat heeft mij onbewust en ook bewust geïnspireerd om veel meer met andere inheemse gemeenschappen in contact te komen.	3.85
233	En met hen in gesprek te gaan over de verschillende problemen en dreigingen die zij meemaken.	4.04
234	Hoe heeft het feit dat jijzelf inheemse roots hebt er toe geleid dat je zoveel interesse hebt daarin?	4.92
236	Ik heb later toen de stichting is opgericht de koppeling gemaakt.	4.53
238	En heel veel verhalen gemaakt over ontbossing, ontheemding van de lokale bevolking daar.	5.9
239	In Indonesië is het vooral grootschalige palmolieplantages.	68.45
241	Na verloop van tijd vroeg ik mezelf af: Die mensen blijven achter met dezelfde problemen.	3.57
242	Raki, jij vertegenwoordigt de inheemse bevolking van West Papoea.	7.65
243	Waarom hebben die een Nederlands sprekende vertegenwoordiger nodig?	8.11
244	Omdat het gedeelte waar ik vandaan kom West-Papoea, wat nu bij Indonesië wordt ooit bij het koninkrijk van Nederland hoorde.	6.43
245	Totdat ongevraagde soevereiniteit werd overgedragen aan het huidige Indonesië met catastrofale gevolgen.	15.12
246	We zagen de beelden van de bedreiging van de leefwereld in het Amazonegebied.	30.56
247	Op welke manier wordt de leefwereld van jouw volk bedreigd?	7.62
248	Je ziet hetzelfde fenomeen wat we op het scherm zien.	4.78
255	Met het gevolg dat er een bezettingsmacht voor is teruggekomen.	8.19
258	De grootste goudmijn ter wereld en de tweede grootste kopermijn net als het verhaal van Congo.	10.13
259	Abdel, terug naar jouw stichting, People's Planet Project.	5.96
262	Wij proberen inheemse mensen te tools te bieden om zelf beelden te maken van mensenrechtenschendingen.	7.89
263	En om satellietbeelden te gebruiken om de ontbossing vast te leggen.	11.53
264	En dat als bewijslast vast te leggen in rechtszaken.	7.85
265	Je leert mensen ook hoe ze met een camera om moeten gaan.	7.38
269	Filmmakers, geografen, die de dominante taal spreken in het land.	45.03
270	Die werken samen met ons om die trainingen te geven.	4.82
273	Ik leg het altijd uit aan vrienden en familie: Je moet je voorstellen dat iemand nooit een laptop heeft geopend en aan het eind van zo'n training met een video editing programma overweg kan en een zeven minuten filmpje kan presenteren aan een gemeenschap.	4.3
274	Je ziet ook de hele transformatie die zij meemaken.	4.32
275	Heel erg timide aan het begin en aan het eind van de training hebben ze ontzettend veel zelfvertrouwen.	3.73
276	En dan hebben ze ook beschikking tot alle apparatuur.	6.21
277	Het materiaal kan worden gebruikt als bewijs in rechtszaken.	15.47
281	Want dit is wat veel inheemse volken nodig hebben om de verhalen die onbekend zijn geweest binnen de Nederlandse en internationale gemeenschap om te laten zien waar de ontbossing plaatsvindt en op welke schaal.	5.1
282	Als je kijkt naar Congo of West-Papoea wij huisvesten het derde grootste regenwoud en als je kijkt hoeveel mensen nationaal SER onrecht aandoen dit is een mooie constructie.	80.05
283	Hoe gaan de multinationals met de lokale bevolking om?	8.15
286	Wij zitten niet aan tafel van de Indonesische overheid.	5.72
287	We zitten ook niet aan tafel met de grootste International's.	6.82
288	De grootste exporteur van palmolie ter wereld is Indonesië.	72.57
294	Ben jij ook een bedreiging voor die multinationals?	7.64
295	Word jij in je werk tegengewerkt door die grote bedrijven?	13.89
297	Maar we hebben wel verschillende risicoanalyses gedaan.	7.32
299	En als een inheemse leider zijn naam aan zo'n rechtszaak vast bent loopt diegene ook persoonlijke risico's.	20.07
301	Ik hoor dat de buitenstaanders die de gebieden intrekken heel veel ellende aanrichten.	5.06
302	Hoe maak je contact met de mensen daar en hoe zorg je ervoor dat jij als buitenstaander wordt vertrouwd?	5.4
304	En vanuit een eerlijk perspectief te vertellen wat we kunnen bieden.	4.24
308	De gesprekken die we vaak voeren en meeluisteren heel erg naar vat ze exact nodig hebben die trainingen is een co-creatie.	7.78
309	Wij bepalen niet precies wat er gebeurt en wat we gaan doen maar het is altijd in overleg.	3.74
310	De gemeenschappen zijn degene die de leiding nemen.	4.02
312	Met zo'n insteek is het veel makkelijker om het vertrouwen te winnen in plaats van een blauwdruk en te zeggen: het gaat op deze manier.	4.74
314	We zien dat veel inheemse gemeenschappen de weg naar de rechtszalen vinden.	4.34
315	Meestal is dat ook uit noodzaak, omdat het de enige manier is.	4.52
316	We hebben een case in Kenia waar voor het eerst beeldmateriaal geaccepteerd is en rechtszaken.	13.88
318	En wij hopen dat dat een precedent is en dat verschillende inheemse gemeenschappen die weg ook kunnen bewandelen met succes.	4.13
323	De voorstelling Burning Sweetgrass van het Amsterdams theatergezelschap Orkater zoekt naar antwoorden en laat onder meer zien hoe rouw in verschillende culturen wordt beleefd.	13.47
324	Bij mij aan tafel de drie hoofdrolspeelsters: Carmen van Mulier, Jamie Grant en Cripta Scheepers, welkom!	5.03
325	Een voorstelling over de dood, rouw en afscheid in verschillende culturen.	13.82
327	Ik denk omdat we er alle drie helaas veel met de maken hebben gehad.	3.81
328	Doordat je ermee in aanraking komt komen er ook ineens heel veel vragen naar voren.	3.74
329	En veel ongemak en onkunde en niet weten hoe je ermee omgaat.	4.67
330	En in andere landen heb je misschien wat meer rituelen of houvast.	3.94
333	En ik voelde dat ongemak en daar hadden we veel gesprekken over.	3.48
335	De titel Burning Sweetgrass verwijst naar zo'n rouwritueel.	26.31
337	Dat komt uit een inheemse cultuur in Amerika sweetgrass is een gras het wordt genoemd: het haar van moeder aarde.	26.62
338	En dat geef je door aan elkaar, dat mag je niet zaaien.	4.45
339	Het is heel bijzonder gras waarmee rituelen worden gedaan.	4.54
340	Dat is dus een ritueel uit een andere cultuur die jullie dus blijkbaar inspirerend vonden.	4.2
342	Wat mij heel erg geraakt daarin is dat andere culturen andere rituelen hebben.	6.29
343	En dat het zo erg bepalend is waar je geboren bent.	5.47
344	Bijvoorbeeld in Tibet, bogen op een bergtop daar wordt je door vogels kapot gerijt.	86.0
345	Dat is heel anders dan wanneer je op een vloot in de zeegevaren wordt wat in de fik gestoken wordt.	5.19
346	En er zijn culturen waar de doden opgegraven worden en waar je een keer per jaar schone kleren aantrekt en even contact hebt.	79.07
347	En er zijn culturen waar elk jaar een feestdag is voor de doden.	25.38
348	Vooral dat men dit bedenkt en dat het zo'n oer menselijke behoefte is om daar vorm aan te geven.	4.7
349	Dat wij dat misschien een beetje zijn kwijtgeraakt.	4.15
350	Of misschien moeten hervormen en dat heeft ons geïnspireerd.	4.1
352	Wij hebben dit jaar onze tweede voorstelling mogen maken.	3.95
353	Hoe vertellen jullie dat het verhaal van verschillende rituelen hoe wordt het verhaal verteld in jullie voorstelling?	5.57
355	De personages die voorbijkomen weten heel veel niet.	5.24
357	Ze zijn misschien al, leeg, is misschien een lomp woord.	4.21
358	Maar ze zijn zoekende en weten niet hoe ze daarmee om moeten gaan.	4.52
366	Nee, want in sommige culturen praat je er juist wel over.	7.76
368	Misschien niet specifiek Nederlands, maar wel westers.	4.05
369	Alle personages hebben een eigen manier om daarmee om te gaan.	5.07
370	Sommige personages zijn op zo'n manier niet bezig met de dood dat ze medicijnen slikken voor celvernieuwing.	89.18
376	Als je christelijk bent of een andere religie, dan heb je houvast.	5.98
377	Dan heb je misschien een bepaalde manier om ermee om te gaan.	4.23
378	Ik ben zelf niet religieus en mijn omgeving ook niet.	4.04
380	Wat typeert de Nederlandse manier van omgaan met de dood?	23.42
382	Wat ik uit mijn ervaring ken is het koffie en cake.	3.56
384	Maar ik denk wel wat westers is is inderdaad het van je afschuiven en snel door moeten gaan.	4.25
386	Misschien niet vragen hoe het nu met je gaat als het twee maanden later is.	3.86
387	Het wel iemand waarschijnlijk nog steeds in rouw is.	4.01
388	Dus ook het gevoel dat je er zelf snel overheen moet zetten.	4.23
389	Ik denk dat dat iets westers of iets Nederlands is.	4.3
392	Wij dachten dat het belangrijk is om te combineren met humor.	6.48
393	Om het niet een hele zware voorstelling te laten zijn.	4.66
394	Maar de onkunde van de mensheid om met de dood om te gaan maar ook met elkaar en met het leven daar zitten ook heel veel humor in.	4.77
398	Dat is het gekke, omdat het zo'n ongemakkelijk onderwerp is omdat het misschien een beetje een taboe is is er heel veel ongemak.	4.29
401	En ze geven misschien weinig ruimte aan mensen in de rouw.	4.51
402	Er zijn verschillende voorbeelden van dingen in het dagelijks leven die eigenlijk best humoristisch zijn.	5.23
405	Misschien een beetje persoonlijk maar op de uitvaart van mijn tante was een pastoor die toegaf het nooit op een christelijke manier te hebben gedaan.	8.8
407	Ik vond het schrijnend en lastig, maar ergens ook grappig.	3.61
411	Het gaat vooral om het feit dat iedereen in hun hoofd iets moet verzenden om ermee om te kunnen gaan.	4.29
412	En dat is op zichzelf al een apart gegeven en grappig maar mensen verzinnen ook van alles.	4.14
413	Kijk jij na deze voorstelling anders naar je eigen dood?	5.72
414	Nee, ik ben veel meer bezig met de mensen om me heen die dood zouden kunnen gaan.	4.1
415	Met mijn eigen dood ben ik nog steeds niet veel bezig.	3.59
416	Heeft het iets veranderd naar hoe je kijkt naar de dood van anderen?	9.25
418	Ook door deze voorstelling en ook omdat ik het vaker heb meegemaakt viel het me op dat er zo weinig samen wordt gedaan.	3.82
419	Dat heel veel mensen zich best alleen voelen in het rouwproces.	10.51
420	Ik wil het graag live zien, dus ik kom snel naar jullie toe.	3.54
421	De voorstelling Burning Sweetgrass is nog tot 25 maart te zien in verschillende theaters door het hele land.	9.25
423	Ik wil mijn gasten bedanken voor hun komst en jullie voor het kijken.	3.52
425	DIT PROGRAMMA WERD LIVE ONDERTITELD NPO ONDERTITELING TT888, 2025 informatie: service.npo.nl	9.19