Dit is de week 🇳🇱

_id	68e5cac6a9ca4362da80f65e
url	https://npo.nl/start/serie/dit-is-de-week/seizoen-2/dit-is-tijs_39/afspelen
datetime	2025-09-27 22:10:00
description	In de week dat het de Tweede Kamer niet lukte het eens te worden over een gezamenlijke verklaring tegen rechts-extremistisch geweld verschenen er drones van onbekende herkomst boven Europese steden. Een gesprek met vaste gasten Ronit Palache en Gert-Jan Segers en met historicus Geert Mak. Hoe kijkt hij nu naar Europa en wat vindt hij van de hernieuwde opleving van religie in binnen- en buitenland? * Is God weer terug in Jorwert?

 

Statements

idx	statement	score
1	Ronit Palache, Gert-Jan Segers, de vaste gasten zitten weer aan tafel.	4.2
2	En tussen hen in niemand minder dan Geert Mak, onze speciale gast vanavond.	3.82
3	Ronit, jij doet onderzoek naar mensen die hun religie verlaten.	27.84
5	Is er één boek dat meer symbool staat voor de kerkverlating in Nederland dan het boek van Geert Mak, 'Hoe God Verdween uit Jorwerd'?	18.03
6	Het is een heel belangrijk boek, als het daarover gaat omdat hij natuurlijk een tendens schetst van de individualisering van de samenleving en dat mensen naar de grote stad trekken.	4.36
8	Geert Mak, is het al tijd voor een nieuw boek, 'Hoe God Terugkeerde in Jorwerd'?	9.0
10	Die titel heeft ook heel veel te maken niet met de kerk of religie, maar met de maakbaarheid.	4.24
11	Hoe mensen de natuur helemaal wilden gaan kneden en alleen nog maar als een productiefactor gingen zien.	5.3
16	We gaan er toch zeker wel een stukje van behandelen.	4.29
17	We gaan we ook hebben over het hier en nu, en vooral over deze week.	3.48
18	Want het is zaterdag 27 september en ik zeg welkom bij Dit is de Week.	4.07
20	De SGP-jongeren starten deze week een campagne tegen porno, met de titel 'Porno bevredigt niet'.	72.79
23	We hebben heel lang nagedacht: Wie zouden we het eerste woord geven?	5.05
27	Ik heb een artikel gelezen, dat is een tijd geleden van Renate van der Zee, journaliste, die is gaan nagaan welke mate van dwang er plaatsvindt in de porno-industrie.	29.64
29	Als je ziet hoeveel verslaving het oplevert, wat de impact is in relaties dan vind ik het wel goed dat ze dit aankaarten, ja.	14.83
30	Ja, de SGP wil het echt verbieden, porno verbieden.	48.99
32	Ja, want de Ja, want de ChristenUnie heeft dat niet, he jouw oude partij, in het verkiezingsprogramma?	18.94
35	Dat je het problematiseert en dit thema aankaart, vind ik goed.	4.4
41	Dit doet mij een beetje denken aan Een heel flauw grapje.	3.71
44	Nee, dit doet Nee, dit doet mij een beetje denken aan dat ik een keer in Jeruzalem was.	3.62
45	Er was een clubje orthodoxe joden en die waren aan het protesteren tegen internet.	82.3
46	Dan denk ik: Dat kun je wel doen, maar het bestaat, het is er.	3.9
47	Het lijkt me heel goed als je let op de uitwassen in de porno-industrie.	6.57
48	Maar ik denk toch dat mensen de vrijheid hebben om zelf te kiezen hoe ze hun seksualiteit beleven en hoe ze dat Maar ook de impact die het heeft op relaties, op zelfbeeld, verslaving, al dat soort elementen wat je nu meer leest, wat problematischer is.	8.63
52	Ik denk dat porno nog best wel in de taboesfeer ligt.	4.57
53	Maar om het te gaan verbieden is een soort Dat is een volgende stap.	3.78
54	Voormalig porno-actrice Bobbi Eden reageerde eerder al op dat SGP-standpunt.	13.41
57	Kijk, liefde bedrijven met je partner dat is totaal iets anders dan In feite is porno gewoon entertainment.	7.14
58	Dat zou hetzelfde zijn als jij naar ontspanning gaat.	4.45
59	We gaan de bioscopen sluiten, of we mogen geen lekkere koekjes meer halen uit de supermarkt.	6.22
62	Ik denk dat iets verbieden is altijd de meest effectieve manier om iets aantrekkelijk te maken.	5.68
63	Maar ben je het ermee eens dat het net zoiets is als naar de bioscoop gaan?	5.57
64	Nee, ik ben het wel eens met het feit dat je porno wel wat meer mag problematiseren.	4.82
66	Dat vind ik net als de verslaving van de jeugd aan al die TikTok en noem het maar verderop.	7.93
67	Op een gegeven moment moet je dat problematiseren omdat het te gek wordt.	4.86
69	Ook omdat je dan een soort glijdende schaal kunt krijgen.	4.69
75	Dan moet het uit de bibliotheek Dan ben je op een ontzettend hellend vlak bezig.	3.96
77	Maar wat je wel kunt verbieden, of in ieder geval de tech companies de techbedrijven zoals Google en Meta, die kun je wel verplichten doorgifte van kinderporno en die livestream, dat kun je wel stoppen.	48.0
79	Dat willen ze niet omdat ze gewoon zoveel mogelijk mensen richting hun platforms willen krijgen.	4.45
80	En dat vind ik echt, dat daar zelfs de bereidheid niet voor bestaat dat vind ik echt wanstaltig.	4.59
84	Dat is wel een goede opmerking Maar tegelijkertijd moet het ook uit de taboesfeer gehaald worden.	4.3
85	Je wilt toch weten waarom mensen porno kijken, wat het ze brengt, wat het ze geeft.	10.82
86	Misschien krijg je wel veel meer verkrachtingen als er geen porno meer is.	33.57
93	Maar er is nog meer gekkigheid aan de hand, zou je kunnen zeggen, rondom jongeren.	4.35
94	Ik weet niet hoe jullie daar naar keken, maar twee Nederlandse jongens van 17 zijn geronseld.	53.18
96	Ze liepen een route langs Europol, Eurojust en de Canadese ambassade met een zogenaamde WiFi-sniffer.	11.64
98	Het is een ding dat netwerken in de omgeving in kaart brengt en data onderschept.	5.38
100	Nederlandse jongeren die dus verstrikt raken in de tentakels van Rusland.	87.97
102	Rusland is bezig een hybride oorlog te starten met de rest van Europa.	76.25
105	En Rusland is op dit moment vooral deels een fase van provoceren maar vooral een fase van verkennen.	5.34
106	En net zoals deze jeugd ook gebruikt kan worden als drugskoeriertjes en als zogenaamde uithalers in de drugshandel, kun je ook 16- en 17-jarige jongens heel goed vangen en gaan gebruiken voor spionageklussen.	58.97
108	De vader dacht dat zijn zoon boven huiswerk aan het maken was en ineens staan er allemaal gemaskerde kerels voor de deur en wordt zijn zoon opgepakt.	29.25
112	Dan is er opeens een inval in een gezin en dan zit een ogenschijnlijk onschuldig Britse jongetje in zijn bed en dan komt opeens zo'n politieteam binnen en die arresteert hem want hij heeft, blijkt, een moord gepleegd.	57.4
113	Er is een online-wereld waar die ouders geen weet van hebben.	28.31
115	Hij was steeds boven, achter zijn computer, vanwege zijn huiswerk.	8.29
116	Dus we weten niet Ouders hebben nauwelijks zicht op wat kinderen online doen.	13.17
117	En dan een 17-jarige die je dan met waar lok je ze dan mee, maar die dan bereid zijn om dit soort dingen te doen.	4.46
118	Ik denk dat iedereen die film Adolescence, alle ouders moeten die film zien.	7.72
124	En dan gaat het natuurlijk over een andere problematiek maar je ziet wel dat jongeren op internet heel makkelijk ergens in kunnen worden getrokken.	10.9
126	Goed praten met je kinderen, wat ze bezighoudt, hoe ze zich voelen, wat er speelt in hun leven.	8.4
129	Dat ze het gevoel hebben dat ze met alles wat er op hun hart ligt terechtkunnen bij hun ouders.	4.26
137	Maar het laat vooral ook zien wat Rusland van plan is.	6.25
138	Die zijn nu echt ons op alle manieren aan het testen.	4.61
139	Dat is aan de grenzen met Polen, boven de vliegvelden in Denemarken, Noorwegen.	7.05
140	Dat is het ronselen van tieners met maar één doel: En dat is gewoon de boel hier van de rails af laten lopen.	3.64
142	Ja, dat roept natuurlijk de vraag op: Wat moet Rusland nou gaan doen voordat de NAVO in actie gaat komen?	17.72
143	De NAVO komt in actie, want er wordt nu veel meer geld uitgegeven aan de verdediging hiervan.	26.98
144	Uiteindelijk moet je escaleren, moet je een keer laten zien En wanneer is dat?	5.09
145	Want nu vannacht weer boven de luchtmachtbasis in Denemarken.	5.45
147	Wat is het moment dat de NAVO een vliegtuig uit de lucht gaat schieten?	10.21
148	Dat kan snel komen, daar zijn ook allerlei procedures voor.	3.7
149	Wanneer er MiG's over Europa gaan vliegen over Polen en misschien wel verder naar het westen, dan is de procedure heel duidelijk.	9.51
150	Maar drones, daar blijkt de NATO helemaal niet op voorbereid te zijn.	52.51
151	Dus er is al heel veel nieuws waarvan ik denk: Oh ja, dit hoort er ook bij.	3.54
152	Maar, wanneer was het, twee, drie weken geleden schrok ik me opeens kapot toen er 19 drones boven Polen werden gesignaleerd die ook naar kwetsbare plekken toe vlogen.	23.99
153	En dat NATO met heel veel moeite en heel veel geld maar een handvol uit de lucht kon halen.	5.96
155	We moeten allemaal als de wiedeweerga in de leer bij Oekraïne.	14.4
156	Maar dat kost nog wel een of twee jaar voor dat je zo'n defensiesysteem kunt opbouwen.	5.94
163	Dat mensen helemaal bezig zijn de vorige oorlog te winnen.	9.67
166	Alleen blijkt zich een heel ander soort oorlog ontwikkeld te hebben.	5.81
167	Maar die schoten wel die drones uit de lucht, diezelfde F-35's.	50.38
170	Een mooie uitspraak: We zijn altijd bezig de vorige oorlog te winnen.	6.68
174	Twee jaar later was de mitrailleur algemeen ingevoerd en was de oorlog totaal anders.	15.33
177	Daarin beschrijf je hoe de VS in een jaar tijd hun defensie-industrie op poten zetten.	19.71
178	Daar is een vraag over gekomen vanuit ons DIT-panel.	10.32
185	De Verenigde Staten waren al bezig met de New Deal.	67.55
186	Die hadden al een enorme De overheid en het bedrijfsleven werkten al heel nauw samen.	4.47
187	Bovendien, een grote auto-industrie kun je in twee jaar tijd ombouwen tot vliegtuigindustrie.	29.29
191	Dat is heel vervelend, een president heeft waanzinnig veel macht.	8.03
195	Maar in de jaren 30 en 40 was er een goeie en verstandige president.	9.06
197	Zo nu en dan deed hij Zo nu en dan deed hij ook hele rare dingen hoor.	3.52
199	En dan kun je met die presidentiële bevoegdheden ook heel veel aanpakken.	4.14
203	Die heel veel moeite heeft om tot besluiten te komen.	4.9
207	Die ging in debat, naar aanleiding van een demonstratie die volledig uit de hand liep, vorige week in Den Haag.	5.85
208	De rellen, daar ging het debat in de Kamer over donderdag.	9.35
217	Je ziet steeds meer verdeeldheid dan verbinding, dat is nog steeds zo.	4.55
218	We hebben ook gezien in welke terminologie erover gesproken moet worden dat daar al geen consensus over is.	8.51
219	En vervolgens niet over wie op welke posters wil staan met elkaar.	4.94
220	Dit is een tijd die uiteindelijk gaat over verantwoordelijkheid.	3.81
222	Dat hebben we ook aan de andere kant van de oceaan kunnen zien met de Capitoolbestorming.	5.72
227	Vervolgens gingen mensen naar het Capitool en dan is de vraag: wie is er verantwoordelijk?	16.57
228	Uiteindelijk zijn de mensen die gaan lopen rellen auto's in de fik steken en agressie gebruiken verantwoordelijk.	85.6
229	Maar er is een verantwoordelijkheid en ik vind het flauw om het in een juridisch kader te willen proppen.	4.43
230	Je hebt als politicus een verantwoordelijkheid als je een bepaald klimaat schept.	8.93
231	Verantwoordelijkheid of medeverantwoordelijkheid voor de grimmigheid in een samenleving.	10.42
232	Als je elkaar niet op een normale manier bejegent in het parlement als je in zee gaat met een partij die zich keer op keer discriminerend uit naar andere mensen.	12.71
239	En dan ben je niet verantwoordelijk voor de agressie op een veld of voor het in brand steken van auto's.	5.03
240	Maar je doet mee aan een verdeling maken tussen mensen in de politiek en daarmee een sfeer creëren die op z'n zachtst gezegd voedingsbodem geeft voor heel veel ellende.	7.25
246	Daar stemt de gemeenteraad over de komst van een AZC en dan spreekt hij de massa toe en zegt: 'Jullie zijn de baas, niet zij.'	12.8
250	Ook als zij een verkeerd besluit nemen jullie hebben het laatste woord, kom in verzet.	3.98
251	Maar bij dit soort beelden, niet deze uit de Kamer maar een brandende auto, dan zegt hij: 'Nee, dat heb ik niet bedoeld.'	19.21
254	Niet de burgemeester maar jullie zijn de baas in deze stad!	4.27
256	En om dan te zeggen: Ik ben stomverbaasd dat mensen nu een auto in de fik steken of dat ze gaan rellen.	4.47
258	Het is hem wel gelukt om het politieke midden uit elkaar te spelen.	4.02
259	Want de ChristenUnie kwam met een verklaring: laten we op z'n minst collectief het geweld veroordelen.	76.65
260	Die verklaring is naar iedereen gestuurd en aangescherpt op aanraden van GroenLinks-PvdA, Frans Timmermans.	7.99
264	Dat begon met GroenLinks-PvdA en vervolgens ging heel links er onder vandaan.	6.94
266	Die verklaring is volstrekt ongeloofwaardig als daar de handtekening van Wilders en Forum onder staat.	5.62
269	Omdat zij geen afstand nemen van het extreemrechtse gedachtegoed.	5.39
270	Ik ben het beu om allerlei statements te ondertekenen voor mooie plaatjes op sociale media.	3.6
275	Iedereen wist van tevoren dat elke partij zou worden benaderd.	6.97
278	Dat ze pas aan het eind hoorden dat FvD en PVV hier ook onder stonden.	11.92
280	Ik heb gehoord dat iedereen wist dat iedereen zou worden benaderd.	4.27
283	Wilders laadt de verantwoordelijkheid op zich met zijn ophitsende taal.	4.26
284	Maar het politieke midden laat zich uit elkaar spelen en is verdeeld.	3.96
287	Ik ben benieuwd, als Geert Mak over 20 jaar want dan ben je nog volledig goed gezond en lekker aan het schrijven.	4.26
290	Ik denk dat hieronder een probleem van leiderschap ligt.	4.26
293	Een gepensioneerde, zenuwachtige ambtenaar is momenteel onze minister-president.	9.77
297	Een aantal ministers door het vertrek van de PVV wat minder maar een aantal ministers zijn bijna of helemaal incompetent.	25.57
301	Een samenleving wordt heel onrustig als de leiding zo slecht en chaotisch is.	10.27
306	Maar een stevige leider hoeft helemaal niet van jouw politieke richting te zijn.	5.08
310	Maar tijdens corona stonden mensen bij ministers thuis met fakkels!	8.39
314	En dat leiderschap ontbreekt ook, en nu ga ik iets heel geks zeggen er zijn 2,5 miljoen conservatief rechtse kiezers die eigenlijk gewoon waarvan een groot deel Wilders ook een halve zool en raar vindt.	9.61
316	De beweging van Wilders Is dat onderzocht, weet u dat?	9.61
320	Met een heleboel van z'n opvattingen ben ik 't totaal niet eens.	3.6
322	Hij heeft een stevige partij achter zich en daarin worden mensen gekweekt.	3.88
323	U zegt: Veel mensen die op Wilders stemmen, vinden het eigenlijk niks.	17.3
325	En ook als je met ze praat dan vinden ze hem een beetje een rare man.	4.18
329	Hij heeft altijd een model, het boze, verontwaardigde model.	4.17
330	Altijd de vinger naar de ander wijzen ook al is hij zelf al lang onderdeel van het establishment.	3.45
331	Hij maakte deel uit van kabinetten en nam ook de verantwoordelijkheid niet, hij blijft vinger wijzen.	7.29
335	Want we hebben ook een vraag van Annemarie van ons DIT-panel.	5.55
336	Zij heeft ook naar het debat gekeken en zegt: Waar is het grijs gebleven in het zwart-witdenken?	32.02
341	Dan zeg je waarschijnlijk weer: Hard op de inhoud, zacht op de persoon.	4.02
342	Ja, polariseren op de inhoud vind ik heel goed, dus dat er grote tegenstellingen zijn.	3.88
343	Die waren er tussen Wiegel en Den Uyl en Van Agt destijds ook.	9.73
345	En er zat een amicale, of in ieder geval een collegiale omgang met elkaar achter de schermen en een commitment aan het systeem: We zijn 'n democratische rechtsstaat en dat staat buiten kijf.	3.59
347	Hij wil fundamentele vrijheden onderwijsvrijheid, aan de ene groep wel, de andere groep niet.	4.72
352	Antidemocratisch, omdat je wel heel veel onvrede oproept en voor een deel ook uitspreekt.	4.49
354	En dat organiseer je niet zoals bij een gewone democratie in een partij.	4.54
357	En daar ontstaan ontzettend rare excessen omdat het om zoveel mensen gaat.	4.95
358	En als wij, dat wordt vaker gezegd maar als er in Nederland een Bart de Wever was geweest zoals de Belgische minister-president op het ogenblik.	10.62
361	Daar worden mensen gekweekt, er wordt goed gekeken of ze dingen kunnen of niet.	7.85
362	Wat je ook verder van ze vindt, incompetent zijn ze niet.	4.72
366	2,5 miljoen mensen zwabberen eigenlijk dakloos rond.	90.51
367	Het is de zwakte van het politieke midden en een gebrek aan leiderschap daar.	4.4
368	Want het doet mij denken, als we een historische vergelijking trekken, aan de Weimar-republiek: Je had de communisten en je had de nazi's.	14.29
370	En toen was het een strijd tussen twee flanken en die ene won.	3.76
371	Als we niet in het midden elkaar vinden dus elkaar op inhoud bestrijden, prima maar dan toch rond die democratie schouder aan schouder staan.	4.6
372	En als daar geen leiderschap komt dat vertrouwenwekkend is voor die 2,5 miljoen mensen, of misschien iets minder Maar wie moet dat zijn?	5.01
375	Ik denk dat met name het CDA Wordt nu Bontenbal gezien als die leider?	9.05
376	Die wordt algemeen gezien als een potentiële leider, ja.	6.97
377	Maar het is ook dat je Dat midden moet wel één norm stellen.	4.58
378	Bijvoorbeeld een hele bizarre uitspraak van de leidster van mevrouw Yesilgöz van de VVD, die ook al zei: We hebben een Bart de Wever nodig.	10.4
379	Ik vond het mesjokke om te horen, maar Maar Bart de Wever, in tegenstelling tot de VVD heeft wel gezegd: nooit van zijn leven met ultrarechts.	13.06
380	Die heeft heel duidelijk dat cordon sanitaire overeind gehouden.	6.82
383	En in Nederland moeten we echt misschien niet expliciet, maar wel impliciet: Deze bewegingen, daar doen wij niet aan mee.	5.78
384	Het woord fascisme wordt deze week ook veelvuldigr gebruikt.	9.07
385	Ligt het aan mij of is dat woord fascisme nu ineens een veelgebruikte term?	11.73
387	Als jij met de prinsenvlag rondloopt en je arm schuin omhoog steekt De mensen bij die demonstratie.	5.29
390	Het spijt me, ik gebruik die term zelden of nooit, maar Nee, wordt die te makkelijk gebruikt?	5.25
392	En nu ook, als je te vaak links heeft met name zich daar schuldig aan gemaakt te vaak het woord fascist gebruikt Als die wolf eindelijk echt voor je neus staat Dan herken je hem niet.	7.82
395	Dat is de club die Nou ja, dat is het probleem: Het is geen één club, het zijn meerdere bewegingen.	3.62
396	Lopen met deze vlaggen, stellen zich hard op tegen het fascisme.	7.71
398	Ik ben zelf niet zo'n voorstander van welke vlag dan ook, eigenlijk.	4.37
400	Maar nog heel even terug op het woord fascisme: Mensen raken heel erg in paniek als je grote woorden gebruikt.	8.12
401	En vaak worden ze ook uit een historische context gerukt en gebruikt op een andere situatie, en dat gaat vaak niet één op één op.	3.75
402	Eigenlijk zou je willen dat ieder tijdsgewricht iedere situatie een eigen taal krijgt zodat je goed kan duiden wat er aan de hand is.	4.76
403	Tegelijkertijd moeten historici vooral kunnen laten zien welke parallellen er bestaan.	4.04
407	Maar je moet ook parallellen kunnen zien om te weten wat er voor je staat.	4.29
408	Alleen, iedere tijd vouwt dat op een eigen manier uit.	3.81
409	Als ik met de kinderen en de tieners fascisme leer dan is dat Mussolini, jaren 30, sterke leider Is dat waar we het nu in de Kamer ook over horen?	18.44
411	En wat Geert Mark net zei, die zagen we vorige week op het Malieveld zich sterk maken.	4.32
412	Duitsland heeft geleerd dat je met democratische middelen heel ver kunt komen in het ontmantelen van die democratie.	57.34
413	En wat Duitsland doet, zowel naar links als naar rechts zowel naar jihadistische als naar nazistische organisaties: Als jouw doel is om die democratie te ontmantelen dan kunnen wij in ultimo jouw organisatie verbieden.	9.71
416	Wat we hier hebben gezien, dat was een motie in de Kamer die zei: Verbied Antifa.	63.84
418	Dus als je het hebt over politieke klungeligheid en over gebrek aan politieke kunde, werd dat zichtbaar in die motie.	4.12
421	De rechtsstaat heeft een onderzoek, een veroordeling die ziet een structuur, die ziet een organisatie.	10.65
422	En dan komt de minister met een voorstel en dan kun je nog naar de rechter, om het te toetsen.	8.31
423	Maar dan zeg je: Als jouw doel is om die democratie stuk te maken dan is die democratie niet voor jou.	4.76
426	Ja, dat denk ik Ja, dat denk ik Dat zou elke politieke partij bovenaan moeten hebben op dit moment.	3.82
427	En dat is ook waarom het zo treurig is als iedereen zo begint te kibbelen en te kissebissen in de Tweede Kamer.	5.33
428	Je mag het over de hypotheekrenteaftrek totaal oneens zijn, enzovoort.	6.21
429	Hier moet je gewoon een gemeenschappelijk front scheppen.	4.0
430	Gewoon zeggen: Hier zijn we het helemaal over eens en daar gaan we met z'n allen tegenaan.	3.84
431	Had je die verklaring wel een goede zaak gevonden als die door iedereen was ondertekend?	9.82
438	Maar dit is heel essentieel dat je even gezamenlijk het uitspreekt.	3.96
439	En hoe worden die mensen dan op hun verantwoordelijkheid gewezen?	6.72
443	De partijen die mede verantwoordelijk zijn voor het creëren van een bepaald klimaat en die vervolgens doodleuk op zo'n flyer gaan staan: 'Wij veroordelen deze agressie.'	6.59
445	Maar ik vind dat je even als één Ja, Forum voor Democratie is ook wel een hele lekkere tent wat dat betreft.	4.28
446	Jij hebt nog een boek geschreven met Thierry Baudet.	6.58
451	Hij heeft een boek geschreven met Thierry Baudet, tien jaar geleden.	6.44
452	We hebben een bundel artikelen gebundeld omdat wij toen wilden en Thierry Baudet was toen een beetje anders dan nu juist voorkomen wat er nu gebeurt: Ik hoor aan de linkerkant We moeten maar eens even uit de loopgraven kruipen en kijken wat we nou echt van elkaar vinden.	3.8
457	Ik had Thierry Baudet heeft zich heel anders ontwikkeld.	3.82
458	Het heeft hem niet behoed om een vreemde afslag te nemen.	3.71
461	Jij zei iets heel interessants: We moeten nieuwe termen vinden voor deze tijd.	4.1
462	Want inderdaad, het woord fascisme is Dat vergeten we vaak, dat is het grote verschil met de jaren 30.	16.37
463	In de jaren 30 waren dat krachtige, toekomstgerichte bewegingen.	5.09
467	Maar het nationaal-socialisme en het communisme en ook het fascisme, toekomstgericht.	4.11
472	En dan is er nog een interessante mengeling, zou je kunnen zeggen.	3.88
473	Want die demonstratie eindigde dan in geweld maar in eerste instantie was 't een anti-immigratiedemonstratie die vredelievend bedoeld was.	16.26
474	Georganiseerd door Els Noort ook wel Els Rechts genoemd.	6.73
475	Zij begon die demonstratie met een bijbeltekst uit Psalm 4.	8.36
476	En tussen de prinsenvlaggen was ook een kruis te zien.	4.75
477	Een groot houten kruis met de tekst: 'God is goed, Geert is groot.'	7.23
480	Ik heb het niet gezien, maar 't klinkt heel blasfemisch.	3.59
482	Wat is de relatie tussen radicaal rechts en christendom?	24.33
483	Ja, ik zou zeggen: Die is er niet, maar die wordt wel gelegd.	3.94
484	En dat zag je eerder ook bij demonstraties in Engeland.	5.74
485	Tommy Robinson, die 100.000 mensen of meer op de been kreeg.	18.02
487	Dat is een soort culturele uiting van: Wij zijn geen moslims want wij zijn tegen de islam.	13.35
491	Maar mensen die vervolgens hun toevlucht nemen tot geweld en geweld niet schuwen om ook mensen desnoods het land uit te gooien Ik kan me niet voorstellen dat die 's avonds op de knieën liggen en hun leven toewijden aan Het is wel opmerkelijk dat Naïef, naïef.	4.89
494	In Dit is de Dag gisteravond, radioprogramma van de EO daar gingen twee dominees met elkaar in discussie.	12.14
496	De één aan de linkerkant, de ander aan de rechterkant.	4.0
497	Sorry, maar we hebben ook een slot op onze achterdeur.	3.39
498	Dus we hanteren allemaal grenzen en doen aan een bepaalde mate van buitensluiten.	5.02
503	Ik vind het retoriek die in mijn oren meer klinkt als fascisme dan als onderwijs van Jezus.	5.33
507	We hebben een sterke leider nodig vroeger was het beter, dat hoorde ik mijn collega ook zeggen.	4.07
509	Typisch de retoriek die we horen in fascistische regimes.	6.15
511	De eerste voorganger was trouwens Daniel van Deutekom.	7.94
513	Dat is dan weer in navolging van de organisatie van Charlie Kirk in Amerika.	5.72
515	Kijk, een meningsverschil over migratie is legitiem.	16.73
516	De één wil minder migratie, de ander wil barmhartig zijn dus gastvrij.	5.15
518	Het probleem is als je de middelen van de staat gaat inzetten om het christendom te verdedigen.	33.48
522	Maar dat zie je ook in de VS dat als het christendom samenvalt met de natie met een nationalistische beweging dan doe je zo'n afbreuk aan het evangelie aan Jezus zelf.	32.77
523	Dus vandaar dat ik zei: Ik kan me niet voorstellen dat ze 's avonds hun leven weer wijden aan diezelfde Jezus.	3.6
525	Dan denken ze dat ze in naam van een religie ze boetseren naar eigen idee wat de religie dan voorstaat.	6.11
527	En dan kunnen ze wel degelijk op hun knieën in de kerk zitten.	3.71
528	Dat is slechte theologie, en ook een slecht politiek streven.	5.3
529	Dat christelijk nationalisme in de VS is een groeiende beweging.	67.7
531	En dat is heel gevaarlijk, want dan zet je het christendom in om anderen uit te sluiten.	7.27
534	Maar je ziet het veel in de politiek gebruikt worden.	4.08
537	Dat heeft al een soort trekje dat heel snel kan doorschieten in iets wat erg onplezierig is.	5.03
538	Het is een heel gevaarlijk goedje, dat mengsel tussen nationalisme politiek en religie.	6.8
542	Het is echt een heel ander land dan Europese landen.	10.3
544	Bij de begrafenis van politiek activist we noemden hem al, Charlie Kirk.	21.36
546	Eerst was de weduwe van Charlie Kirk aan het woord.	5.44
560	Maar je kan niks anders uiteindelijk dan weer verbinding ergens zoeken.	4.37
561	Het lijkt mij best wel bovenmenselijk om dat te kunnen.	4.47
562	Als we haar gewoon nemen op basis van de woorden die ze uitspreekt namelijk: Ik vergeef de moordenaar van mijn man dan is dat groots.	4.59
564	Dat gaat terug naar de kern van het evangelie, wat mij betreft.	3.83
566	Dus zij omhelst nu Trump, Trump kwam na Zullen we dat meteen maar even laten horen?	23.78
573	En deze omhelzing, van iemand die Jezus wil volgen en iemand die er eigenlijk helemaal niks van begrijpt dat is het ongemakkelijke huwelijk tussen heel veel christenen en Trump.	5.94
574	Wat ook een grote schaduw over het christendom en het evangelie zelf werpt.	5.76
576	Die denken als ze Trump zien: Dat is blijkbaar het christendom.	14.85
580	Willen toch het christendom inzetten als politiek drukmiddel om anderen uit te sluiten.	6.54
582	En het gevecht dat ze gaan voeren tegen tegenstanders.	4.65
585	Dat wordt een religieuze strijd, dat krijgt een enorme extra lading aan fanatisme daardoor.	4.4
592	Wat dat betreft prijs ik hem in die zin, dat hij zegt wat hij bedoelt.	3.7
594	Er was een ongelooflijk indringende cover van de New York Times waarop stond: Believe Him.	9.04
595	Geloof wat hij zegt, waar hij voor staat wat hij gaat doen.	4.6
596	Het is voor onze neus gebeurd, we stonden erbij, we keken ernaar.	3.48
597	Het vrije Amerika, waar alles zogenaamd kon waar iedereen gelijkwaardig was aan elkaar zogenaamd, was natuurlijk nooit helemaal waar is voor onze neus een autocratie aan het worden.	6.67
599	Als jij de vraag stelt: Zou dat hier kunnen dan denk ik dat dat kan. Niet in deze vorm want wij zijn minder religieus.	5.32
601	Maar een overheid moet gericht zijn op recht doen aan iedereen zonder onderscheid.	6.76
602	En als de overheid gericht is op waarheid, mijn waarheid gaat het mis.	4.64
604	Iedereen die de overheid wil inzetten om mijn politieke tegenstander, die ik haat een kopje kleiner te maken, de pas af te snijden subsidie in te trekken, te verbieden, laten ontslaan als we dat doen strijden we voor waarheid, in plaats van recht.	4.99
605	Recht houdt een samenleving open, waar, rijp en groen iedereen z'n mening mag uiten.	4.99
606	En waarheid, dan is het jouw claim op het politieke domein Maar toch vind ik het lastig.	3.97
607	Want nu zie je dus een heel zou je kunnen zeggen, een mengsel, waarvan Geert Mak zegt: Dat is gevaarlijk.	5.59
608	Maar je ziet aan de andere kant ook weer een opleving van christendom in Nederland onder jongeren die zich helemaal niet identificeren met radicaal rechts.	25.0
611	Dat is een hele oprechte en begrijpelijke beweging, denk ik.	4.49
614	Nederland is enorm geseculariseerd vergeleken bij andere landen.	60.99
615	En dat je een tegenbeweging krijgt is bijna logisch en zeker in deze tijd.	4.73
616	Want je ziet het de hele tijd weer, dat merk je ook in de politiek we zijn meer en meer losgezongen van de basiswaarden.	5.77
617	En dat je daarnaar terug wilt zoeken, ik bedoel Jullie partij heeft dat nog wel sterk.	3.97
618	Maar allerlei andere partijen vraag je je af: Waarvoor staan ze eigenlijk?	6.05
620	Dus dat mensen weer met een zoektocht beginnen eigenlijk naar hun basiswaarden, waaronder inderdaad het christendom.	5.31
627	Eigenlijk zeg je: Er ontbreekt een soort gemeenschappelijk verhaal.	4.4
628	Maar je ziet ook dat veel jonge mensen geëngageerd zijn met z'n allen naar die klimaatmarsen gaan dus een verhaal hebben gevonden in het redden van de planeet.	15.46
629	Of voor ander onrecht in de wereld op te komen in groepsverband.	4.08
630	Dus dat heeft ook al een bepaalde saamhorigheid gebracht.	3.79
636	Want als ik het maar even naar m'n eigen situatie vertaal ik heb drie dochters, ik keek ook naar mijn tienerdochters van: Jemig, het zou kunnen ophouden.	4.1
637	Heel mijn voorgeslacht waren allemaal gelovige mensen.	4.67
638	En ik wist niet of ik zou kunnen inspireren om dat voort te dragen.	3.8
639	Als ik nu naar ze kijk zitten ze allemaal in vriendengroepen waar de een na de ander christen wordt.	3.73
641	Ik hoorde het pas ook van een bisschop uit Breda dus een andere hoek van de kerk.	3.84
642	Die zei: In alle kerken komen nu tientallen jongeren samen.	42.5
643	En op zoek zijn naar houvast, bezieling, en naar God.	3.62
644	Ik had dat, 10 jaar geleden Ik had het niet logisch gevonden.	3.57
645	Ik heb alleen maar achteruitgang van geloof en kerk meegemaakt.	4.09
653	Wij zaten zo in een systeem vanaf de jaren 80 van neoliberaal denken.	4.64
658	En eh dus Gek genoeg zag ik dat voor het eerst toen ik een keer in Maleisië was, begin jaren 90.	4.39
659	Al die jongeren in Maleisië waren wild aan de gang et cetera.	27.57
660	Een vriend van mij, met wie ik samen reisde, zei: 'Opeens hebben ze allemaal weer hoofddoekjes om et cetera.'	4.84
661	Het was het begin van, deels nare fundamentalistische bewegingen maar het was ook een herbezinning.	3.5
663	Ze merkten: We komen op deze manier niet verder en wat zijn eigenlijk onze basiswaarden?	6.02
665	Maar als ik erop terugdenk, denk ik: hee het was een begrijpelijke terugslag ook.	3.74
666	Dan zouden de basiswaarden gelijkgesteld worden aan die basis vinden in religie.	5.68
667	Maar die basiswaarden kunnen ook ergens anders vandaan komen.	3.96
669	Maar het is wel interessant, jij doet onderzoek naar afvalligheid.	5.65
673	Ik had het gevoel: Ik ben één van de laatste der Mohikanen.	3.68
676	Nu zie je dat een jongere generatie meer religieus is dan de vorige.	14.11
678	Nog een keer, achteraf kun je het wel verklaren maar het was niet dat christenen nu, ze hebben er wel om gebeden maar dat ze dit voorgevoeld hebben.	4.92
679	U gebruikte net neoliberaal, maar het ging ook om individualisering.	5.92
680	Dat het heel erg gericht was op het ik, wat ik voor elkaar krijg hoe mijn leven is.	4.0
681	En dat mensen toch bestaan bij gratie van in samenhang met elkaar.	4.48
687	Het is een hele dunne lijn tussen gezonde religie en gezonde gemeenschappen waar mensen een goede plek in vinden en het perverse van: Wij christenen tegen de rest of 'de christelijke natie'.	4.67
690	En de mooiste vorm is, nog een keer, mijn dochters en al die vriendinnen en alle mensen in het bisdom van Breda.	3.81
691	Hele mooie dingen die aansluiten bij een eeuwenlange traditie.	4.26
692	De jongeren hebben ook niet de last van het verleden.	7.6
694	Dat is nu eindelijk wel zo'n beetje Jouw vader was dominee.	3.59
696	Die zou dat Die zou dat met vreugde hebben bekeken.	3.93
697	Maar mijn vader was geen beklemmende gereformeerde dominee.	5.5
701	Had eindeloos in Indië gezeten in krijgsgevangenkampen gezeten.	6.17
706	Nou laten we daar nog maar eens een avondje met zijn tweeën over praten.	3.48
709	We gaan binnenkort beginnen met een podcast en dan zitten we wat meer onder ons.	4.0
719	Ik zat nog te denken, vooraf zeiden we: Ik hoop dat u ook nog iets hoopvols te melden hebt.	3.52
720	Maar aan het eind heb ik toch nog iets gehoord over jongeren.	3.87
722	De beweging van mensen Mensen kunnen ook heel veel.	5.81
723	En denk ook: Onze instituties in Nederland staan nog altijd overeind.	4.8
724	Rechterlijke macht, we hebben hele goede bureaucratie.	4.07
736	Een ander maar heel belangrijk onderwerp: Kinderen die opgroeien met een ouder met psychische problemen of een verslaving.	21.21
737	Dat is het geval bij maar liefst 1 op de 4 kinderen.	84.86
738	Hoe zorg je ervoor dat deze kinderen niet zelf in de knel komen?	12.45