Dit is de week 🇳🇱

_id	68fd3a52a9ca4362da6b6c8b
url	https://npo.nl/start/serie/dit-is-de-week/seizoen-2/dit-is-de-week_3/afspelen
datetime	2025-10-25 22:10:00
description	Waar en hoe je woont zegt veel over je stemgedrag laat onderzoeker Josse de Voogd zien. Ook onderzocht hij hoe en waar traditionele kiezers gingen zweven en de vraag is of dat ook geldt voor christelijke kiezers. Josse de Voogd is te gast, samen met vaste panelleden Gert-Jan Segers en Ronit Palache.

 

Statements

idx	statement	score
3	Dit is de week dat Bontenbal baalde van zijn uitspraken over homoleerlingen in het reformatorisch onderwijs.	18.26
7	Je zegt eerst het één en daarna ga je het andere benadrukken.	4.04
13	Hoe verklaar jij als electoraal geograaf de opmars van D66?	8.08
15	Een deel inderdaad dat misschien toch denkt: Die C van het CDA, kan ik mij daar wel in vinden?	4.81
16	En een deel vindt dat de VVD teveel naar rechter is verschoven.	37.65
30	Vandaag bij Ipsos/I&O van 25 naar 20, Gisteren bij Maurice de Hond van 24 naar 22.	6.3
34	Die peilingen geven wel aan wat de voorkeuren zijn.	3.95
35	Maar in de laatste week gaan mensen toch strategisch stemmen.	5.19
37	De mensen hebben een mening over welke coalitie ze belangrijk vinden.	4.45
38	Een peilingverbod en de premier los kiezen is misschien ook een idee.	13.21
41	De discussie bij Nieuwsuur ging over de vrijheid van onderwijs.	36.73
42	En daar werd een jongen getoond die zich niet vrij heeft gevoeld.	13.59
45	En ik had moeten zeggen dat hij zich veilig moet kunnen voelen op die school.	4.08
46	Die school is verplicht om hun veiligheid te bieden.	31.19
48	Maar het restte goed als iemand toegeeft dat hij het niet goed heeft aangepakt?	10.62
49	Ik ben het inhoudelijk met hem eens dat leerlingen zich veilig moeten voelen.	5.22
54	Maar je ziet dat vaker dat ze dan een beetje gaan overcompenseren.	4.15
58	Als je het hebt over religieus onderwijs is dit nu eenmaal de kwestie.	10.77
63	Dus het is wel degelijk het geval dat die twee botsen.	4.34
65	Als je de tijd hebt moet je een even tijdje rustig zijn en dan later met een ander onderwerp het nu zoeken.	4.33
68	Ik heb een keer gezegd in een paasweekeinde dat we niet meer met Rutte in een kabinet gingen zitten.	7.67
69	En een paar dagen later dacht ik: ik heb een fout gemaakt.	3.53
73	En toen heb ik gezegd op het congres: ik heb een fout gemaakt.	3.97
74	Je hebt ook dat met Yesilgöz en de Jodenhaat en Douwe Bob.	4.25
75	En je dan niet willen verexcuseren over zijn opmerking dat heeft haar geen goed gedaan.	4.66
81	Het is balen dat je in de hete campagne gaat zwabberen.	4.95
82	Dan dreig je aan beide kanten kiezers te verliezen.	5.36
84	En de orthodoxe christenen zeggen: Ho, sta je nou voor artikel 23?	19.54
87	Hij had gewoon moeten zeggen: leerlingen moeten veilig zijn op school.	23.04
88	Maar dat hij nu zegt dat hij een fout heeft gemaakt, is niet goed.	6.96
89	Dus als je adviezen moet geven aan andere politici: Een smetje snel wegpoetsen en met iets nieuws komen.	4.12
90	Ja, als je de tijd hebt moet je gewoon sorry zeggen.	3.86
92	Maar wat is dat iets nieuws waar Bontenbal mee zou kunnen komen?	8.44
97	Dat is best lastig dat de concurrent nu D66 blijkt te worden.	8.14
98	Veel mensen hebben geen zin meer in die polarisatie.	4.65
102	Die zitten natuurlijk tandenknarsend toe te kijken.	4.64
103	Die mogen nooit aanschuiven bij de talkshowtafels en bij de grote debatten.	4.17
104	Al die partijen met fantastische ideeën worden weggespeeld.	4.01
106	Ja, zo kun je ook in de wedstrijd brengen door met een radicaal voorstel te komen.	4.46
115	Ik zag een mars tegen christen vervolging deze week.	11.97
121	Met zo'n mars door op te komen voor christenen elders kun je laten zien dat dit een belangrijk thema voor je is.	4.04
123	Maar het is hard werken en heel moeilijk en frustrerend.	4.25
124	Maar het is toch ook niet zo gek want het is een kleine partij?	4.81
127	Kijk naar de ChristenUnie die is in de afgelopen 15 jaar vaak beslissend geweest.	9.72
130	En als je dan iemand hebt met goede ideeën ook, een smaakmaker dan kan het juist strategisch te zijn om op zo iemand te stemmen.	4.9
131	Als die een gat kunnen dichten bij de formatie en die gaan pal voor iets staan dan moet je wel even van goede huize komen om dat te omzeilen.	4.87
132	Mirjam Bikker zal medisch-ethische kwesties niet makkelijk weggeven.	5.74
135	Je moet je dus ook verdiepen in waar die kleine partijen voor staan.	4.09
136	Ze zijn niet alleen voor de sier om de formatie rond maken.	4.15
137	Als je met zijn vieren bent heb je 25 procent van het tafellaken.	90.36
138	Even concreet heb je in het verleden niet heftigs gedaan om jezelf in de kijker te spelen?	6.35
141	Ik zei: wij gaan niet in een kabinet zitten dat daaraan meewerkt.	6.58
147	Zeker als kleine partij kan het een beetje potsierlijk zijn.	4.26
148	Maar ik had wel gezien dat wij een rol zouden kunnen spelen.	3.78
155	En als je niet nodig bent gaan ze je niet uitnodigen.	5.46
156	De christelijke partijen hebben altijd een stabiele achterban gehad.	6.72
159	Je ziet dat ook bij werknemers met vaste en flexibele contracten.	4.4
163	Niet christelijke partijen haalden daar altijd maar een paar procent van de stemmen en nu worden die steeds groter.	42.65
165	Jongeren groeien op in een nieuwe politieke realiteit.	31.92
167	Dus je kunt niet achterover leunen als kleine christelijke partij?	8.34
170	Je ziet nu dat de ChristenUnie wat verliest in de wat conservatievere gemeenten.	9.26
173	En als je PVV stemt dat is toch wel zo duidelijk één boodschap.	6.22
174	Als jij als christen de islam als grote vijand ziet dan kan ik dat wel begrijpen.	6.87
175	Maar als je de overheid ziet als dienaar van de wet?	13.73
177	Het effect bij Stoffer is hij zat vorige week bij jou die ik hier een beetje richting het populisme gaan.	5.3
180	Want hij ziet op Urk zijn kiezers naar de PVV gaan.	14.17
182	Je moet altijd blijven werken om je kiezers binnen te halen.	5.33
183	De vijf zetels van het ene jaar zijn niet de vijf van het andere jaar.	23.58
187	Mensen kunnen zomaar een gunfactor krijgen en dan als een dolle omhooggaan.	12.63
190	En in dit lastige landschap moet je dappere keuzes maken.	4.31
192	Je hebt het over de gunfactor maar dat is echt een belangrijk aspect op basis waarvan mensen hun stem uitbrengen.	4.54
195	Johan Derksen is bijvoorbeeld een spreekbuis van het volksgevoel.	6.1
198	Ik ben benieuwd hoe het eruit gaat zien voor het CDA woensdag.	6.32
199	De oostelijke kant van Nederland heeft een grote omwenteling gekend met de groei van NSC en BBB.	31.58
201	Het CDA komt daar wel terug maar niet zo groot als in het verleden.	8.34
202	De welvarende mensen daar stemmen ook vaker op de VVD.	89.69
203	Zo kan er toch een flinke wisseling plaatsvinden waarbij je een ander electoraat voor je bent.	3.86
206	'Ik vind het zo jammer dat geloof en politiek zoveel met elkaar verweven worden.'	4.21
207	Ik begrijp hem zo: Guus zegt dus, waarom bestaan er uberhaupt christelijke partijen?	11.36
211	Op zich is het best logisch dat mensen graag een partij willen kiezen die in het verlengde ligt van een eigen normen en waarden.	5.1
212	Dus ik ben eigenlijk wel verbaasd dat er nog geen fatsoenlijke moslimpartij bestaat.	5.33
219	Gandhi zei: als je geloof en politiek wilt scheiden dan heb je van geloof niks begrepen.	16.3
222	De kerk mag niet zeggen hoe de overheid zich moet gedragen en ook niet andersom.	11.37
226	Bij de SGP hebben ze nog wel een advertentie met allerlei dominees.	10.43
230	De relatie die je op de kaart ziet is vooral een lage opkomst.	6.18
232	Een lage opkomst hoort dat dan bij jouw atlas van de afgehaakten?	6.3
233	Misschien ook nooit aangehaakt geweest door de geschiedenis van de arbeidsmigratie.	29.03
234	Maar inderdaad wij keken naar alle groepen die of niet stemmen of niet op de traditionele establishment stemmen.	4.68
236	Je ziet dat bijvoorbeeld ook in die wijken van Den Haag.	8.4
238	Dan zie je dat het een vat vol tegenstrijdigheden is.	4.1
241	Maar dat integratiedebat en ruimte krijgen bij de groepen dan kun je het zien als tegenstanders.	7.26
242	Maar als je het economisch bekijkt hoe verhouden mensen zich tot de overheid dan zie je dat veel veel mensen bij DENK en de PVV best dicht bij elkaar staan.	17.55
243	De SGP lijkt meer de partij van de gevestigde orde die meer naar de buitenkant beweegt.	5.58
247	Het is ook een partij die op weg is van de aangehaakten naar de afgehakte.	3.72
250	Van oudsher was het altijd sociaaldemocratisch, PvdA.	6.8
252	Maar je ziet wel dat niet zo lang geleden met dat congres in die motie van Kati Piri toen zijn de mensen een beetje afgehaakt.	4.94
254	De opstelling ten opzichte van het Israëlbeleid is toch wel bepalend.	11.16
256	Ik vind het jammer om te zeggen en mijn omgeving is niet per se representatief maar ik ken veel mensen die voor de VVD stemden en dat nu voor de PVV doen met name vanwege het Israël-standpunt.	9.23
257	Dat vinden ze dus zelfs bij de VVD niet meer terug?	29.7
259	De leider van de PVV, Wilders heeft er nooit een geheim van gemaakt ik vind zelf altijd dat hij Joden voor zijn karretje spant en daarmee bedoel ik dat hij zijn liefde voor het Joodse volk heel erg in dezelfde lijn trekt als zij niet-liefde voor de moslims en de islam.	9.65
262	Dus de joden die VVD stemden en nu PVV dat is toch wel ingewikkeld.	10.83
263	En de mensen die vroeger PvdA stemden kunnen dat niet meer doen vanwege die motie van Kati Piri.	16.07
267	Er zullen wel meer mensen profiteren van de zweverij en de dagkoersen.	5.25
270	Je bracht in beeld waarom mensen zich hebben afgewend van de overheid.	7.03
274	Het is vaak niet een keuze van: wij doen lekker niet meer mee.	4.43
276	Traditionele landen als CDA en PvdA deden het in sommige gebieden altijd goed.	10.61
279	Op de middelste kaart de mensen die de eigen gezondheid als goed ervaart.	15.36
280	En op de rechterkaart het aantal mensen dat vrijwilligerswerk doet.	18.44
281	Als je door de oogharen kijkt zie je een diagonaal.	82.38
290	Veel mensen die sociaal betrokken zijn in een sociaal ecosysteem waar mensen elkaar helpen en ook vaak nog naar de kerk gaan.	8.27
292	Het is ook alsof het zuiden van het land waar inmiddels de welvaart net zo hoog is als de rest daar zijn toch wel meer gemeenten waar het iets lager ligt.	47.77
294	Vooral in West-Brabant en ook in de groeisteden als Almere daar valt dat ze op alle drie de factoren slecht scoren.	62.91
296	Mensen met een lager inkomen komen minder vaak stemmen.	90.42
298	Je ziet eigenlijk ook wel positieve ontwikkelingen.	4.19
300	Als je ziek wordt en de overheid schiet tekort dan heb je nog het vangnet van de sociale omgeving.	59.69
301	Dus je stemgedrag hangt samen met gezondheid en ook of je in een omgeving zit waar mensen naar je omkijken.	37.87
302	Je kunt overal ziek worden het is niet dat het 't wegneemt maar de chaos die is ontstaan in de sociale zekerheid er vallen veel mensen tussendoor en dan maakt het uit hoe het zit qua buren en qua familie.	7.04
304	Is dat een vaste baan bij familiebedrijf in Friesland of is dat een distributiebedrijf in Brabant met een onzeker contract?	9.42
305	En waar het dus goed zit dat is die burgerschapsregio.	4.13
307	Aangehaakt betekent ook aangeharkt, het is heel netjes allemaal.	6.14
308	Ja, dat valt mij ook op als we door Nederland reizen.	5.22
317	Als je door Nederland fietst of wandelt dan voel je die zone aan.	32.59
328	Het verschil met die burgerschapzone is toch dat het meer universeel is.	5.12
330	Maar in die burgerschapzone is het meer collectief.	5.46
334	Uiteindelijk zijn het 18 miljoen mensen met allemaal hun eigen besluiten en een heleboel uitzonderingen.	7.07
335	Maar als je alles op een hoop gooit, valt het toch op.	4.44
336	Het zijn allemaal mensen die in zo'n wijk ongeveer hetzelfde stemmen.	13.12
342	Bijvoorbeeld het aantal vlaggen op Koningsdag zo'n zone hangt er helemaal vol mee.	11.88
352	Dit was altijd een stabiele zone waar iedereen hetzelfde stemmen.	4.13
353	Maar na de opkomst van Pim Fortuyn en de PVV is het heel bewegelijk geworden.	7.12
354	Maar mede door de coronacrisis en de stikstofkwestie overal waar de mensen de vlaggen hadden hangen voor Koningsdag daar lagen ze ook al klaar om op zijn kop op te hangen.	14.75
357	Het valt mij altijd op dat rond 4 en 5 mei en ook in Amsterdam veel vlaggen buiten hangen.	4.3
358	Dan denk ik: o, Amsterdam is blijkbaar ook een stad waar blijkbaar veel met vlaggen gedaan wordt.	11.72
361	Daar hangt het dan wel weer vol als een voetbal is.	4.75
363	Ja, maar die vlag hebben ze meestal niet zelf liggen.	11.12
368	Maar in Oost Groningen, daar zijn ze arm maar daar zie je rood uitslaan.	5.16
371	Er is ook gecorrigeerd op opleidingsniveau en inkomensniveau.	7.06
372	Het is daar niet zo welvarend dus kleurt het rood maar eigenlijk had je het op basis van inkomen nog veel roder verwacht.	5.53
373	Dus dan steekt het toch eigenlijk gunstiger uit dan verwacht.	4.31
375	Dat oosten van Groningen terzijde van het hoogveengebied dat doorloopt in Drenthe en ook in Overijssel daar zijn de verhoudingen van oudsher heel hiërarchisch.	7.92
377	En in andere gebieden is het meer: we doen het met elkaar.	3.97
378	En honderden jaren later dan zie je dat al die mechanismen doorwerken in het politieke vertrouwen van vandaag de dag.	3.77
381	Het is belangrijk om al die zaken die naar voren worden gebracht ook te nuanceren.	4.0
382	Want als je inzoomt op zo'n Drentse gemeente bestaan daar ook weer verschillende biotopen.	28.22
389	Als je kijkt naar wijken waar PVV-stemmers wonen als het goed is heb je nu een afbeelding wat lees je daaraan af?	18.71
398	Ik denk dat dat typisch calvinistisch is om dwars door een huis heen te kijken.	5.21
409	Dan kun je zeggen de PVV het weinig voor de kiezers waargemaakt.	7.58
410	De halvering van het eigen risico is uitgesteld tot 2027 en van de 'boodschappenbonus' is niets meer vernomen.	44.71
412	De grote vraag woensdag is vooral een opkomstkwestie.	9.35
414	Ik denk dat soms iets te makkelijk door de buitenwereld wordt gedacht: die gaan allemaal naar JA21.	4.55
416	Hebben die mensen gestemd op Wilders vanwege sociaaleconomische redenen?	30.44
418	En ander deel zegt: het komt door sociaaleconomische achterstelling.	21.86
425	Ze wonen vaak in jaren 80 wijken die veel veranderd zijn.	12.41
427	Maar die mensen gaan dus niet naar GroenLinks/PvdA?	25.8
428	Er zijn een paar redenen waardoor daar een barrière ligt voor veel kiezers.	4.03
430	Maar als je financieel kwetsbaar bent als jij chronisch ziek moet doorwerken dan is migratie gewoon concurrentie.	74.38
434	Mensen die weinig vertrouwen hebben in de overheid.	10.78
435	En linkse partijen zijn toch van vertrouwen in de overheid en overheidsmaatregelen.	6.69
437	En er is een groep die daar niet zoveel aan heeft omdat ze daar niet goed in passen.	4.54
439	Merk je nou dat jij ook eerder bij dat verhaal aanhaakt?	4.83
440	Dat je begrijpt dat die mensen niet bij links uitkomen maar juist bij de PVV?	8.74
443	Maar nemen zij dan zijn migratie- en islamstandpunten voor lief?	32.63
445	Maar een ander deel heeft geen moeite met de islam.	4.8
446	Maar het zijn thema's die slecht begrepen worden door de partij.	4.17
452	Daarom is het mooi om die kaarten op elkaar te leggen en dat je aan veel dingen moet werken om mensen te laten aanhaken.	4.09
458	Ik ben dol op dat soort bijzondere uitslagen uit Sint Willebrord maar dat ik natuurlijk niet zo aan.	3.77
465	De stembureaus in Nieuwegein en Woerden komen vaak als de meest gemiddelde stembureaus naar voren.	17.09
466	En kun je op basis van wat je hebt meegemaakt voorspellen of uittekenen hoe zijn huis en tuin er uitziet van Gert-Jan Segers van de ChristenUnie?	9.77
467	Als er een tuin is denk ik dat die heel netjes is en ook heel mooi groen.	4.28
473	Ik heb een hele smalle vensterbank, daar kan ik niks op zetten.	3.45
485	Waar moeten de lijsttrekkers naartoe de komende dagen?	4.69
486	Toch het meest naar de bloemkoolwijken van Nieuwegein.	12.7
487	Alle wijken tellen mee maar dat is toch een soort optimum van: dat is Nederland.	6.22
492	Wie zijn deze mensen, ook wel ongedocumenteerden genoemd?	14.74