Een Vandaag 🇳🇱

_id	684a0f215e002a0def268fef
url	https://npo.nl/start/serie/eenvandaag/seizoen-12/eenvandaag_5757/afspelen
datetime	2025-06-11 18:30:00
description	Veteranen vechten bij de rechter voor belastingvrije invaliditeitsuitkering * Demonstraties in Los Angeles * Mensen met laag inkomen mijden vaker tandarts * Het uitzetten en krimpen van 'zwelklei' bedreigt tienduizenden huizen: 'Kunnen helemaal kapot worden gedrukt'

 

Statements

idx	statement	score
1	LIVEPROGRAMMA, ONDERTITELING KAN ACHTERLOPEN Goedenavond.	3.7
2	Militairen die mentaal of fysiek gewond raken en daardoor niet meer kunnen werken, krijgen smartengeld.	90.63
5	De militairen vinden dat oneerlijk en stappen nu naar de rechter.	11.2
7	De oud-militair wil wel anoniem blijven om verdere problemen met defensie te voorkomen.	16.12
8	Veteranen die terugkomen met letsel na een missie hebben recht op een smartengeldregeling.	89.62
9	Waar we hier over praten is niet inkomensvervanging.	5.61
16	Na meerdere missies keert deze militair terug in Nederland met PTSS en kan daardoor niet meer werken.	55.46
17	Het smartengeld heeft hij nodig om een zo normaal mogelijk gezinsleven te leiden.	15.65
18	Omdat militairen op jonge leeftijd worden uitgezonden en daardoor levenslang beperkt zijn gaat het vaak om forse schadevergoedingen.	29.92
19	Daarom is ervoor gekozen om het smartengeld maandelijks uit te keren in plaats van in één keer.	8.53
20	Maar omdat het maandelijks wordt uitgekeerd ziet de Belastingdienst dat als inkomen en heft er belasting over.	19.98
21	Dat kan oplopen tot 7000 euro per persoon per jaar.	13.08
22	Dat terwijl vergelijkbare eenmalige uitkeringen voor politie- en brandweermensen wel belastingvrij zijn.	18.86
23	Fiscaal advocaat Frank Herreveld staat twee veteranen bij en denkt dat hij een sterke zaak heeft.	13.46
24	In het kader van de zorggedachte vinden we het goed dat het smartengeld niet in één keer betaald wordt, maar in termijnen.	28.03
25	Maar het blijft smartengeld en het blijft onbelast.	7.31
28	Er is een goede fiscaaltechnische onderbouwing dat echt ook smartengeld in termijnen onbelast is.	10.42
29	Hij vindt de handelwijze van de Belastingdienst dan ook moreel verwerpelijk.	11.66
31	Ik begrijp niet, als je als overheid het hebt over de menselijke maat dat je in een zaak als deze, een echte smartengelduitkering dat je je uiterste best gaat doen om via een haakje dat je erbij hebt moeten halen, het dan te gaan belasten.	12.25
33	Ik begrijp ook niet dat de Belastingdienst dat wil en ik begrijp ook niet dat de politieke top hier niet ingrijpt.	5.57
34	En dus voert deze oud-militair in de rechtbank nu een nieuwe strijd.	7.28
35	De hele juridische procedure kan jaren duren tenzij de politiek nieuwe wetgeving maakt.	6.19
36	Het mooiste zou natuurlijk zijn als de politiek hier ingrijpt en zegt: Dit moeten wij niet willen als maatschappij.	5.88
38	Maar ondanks Kamervragen en een debat zijn de fiscale regels nog altijd niet aangepast.	11.54
39	Bij mij in de studio is Ronald Odenkirchen voorzitter van de bond voor gewonde militairen.	6.22
40	Meneer Odenkirchen, laat de politiek deze mensen wat u betreft inderdaad in de kou staan?	11.55
42	We hebben het hier over militaire oorlogs- en dienstslachtoffers.	6.85
45	Het gaat over rechtsongelijkheid in de fiscale afwikkeling van een smartengeldvergoeding.	50.87
47	Op dit moment gaat het over ongeveer 13.000 dienstslachtoffers waarvan er nog maar 800 dit smartengeld hebben gekregen.	13.23
54	Deze jongens en meisjes die voor de overheid in en door de dienst dienbaar zijn en hebben gediend komen soms met letsel, mentaal of fysiek, terug.	56.91
55	En dan krijgen ze te horen dat het via het systeem bekeken moet worden.	5.62
58	Waarom zouden deze oud militairen niet in één keer de hele smartengeldvergoeding krijgen in plaats van maandelijkse porties?	29.25
59	Andere geüniformeerde groepen waar we ook de belangenbehartiging voordoen kennen dat nog wel.	6.56
60	Maar de ervaring leert dat een groot bedrag ineens ook tot andere problemen kan gaan leiden.	4.07
61	Het is is juist bedoeld voor compensatie zodat mensen hun leven kunnen leiden.	19.7
62	Het ministerie van Financiën wil niet reageren zolang de zaak onder de rechter is.	26.79
63	Maar ze geven wel aan dat ze vinden dat het uitgekeerde bedrag hoog genoeg is, ook na aftrek van belasting.	14.93
68	Daarin zie je dat ook de staatssecretaris daarom heeft gevraagd om tot uitspraken te komen.	34.61
69	Met het onderzoek van de ombudsman en de erkenning van de zorgen de politiek is gealarmeerd en wil doorpakken dus we denken dat het zeer binnenkort ten positieve wordt opgelost.	6.25
70	En dat dus we denken dat het zeer binnenkort ten positieve wordt opgelost.	3.96
71	En dat door rechtsongelijkheid wordt opgelost voor deze erkende militaire dienstslachtoffers.	7.07
73	Mocht u vragen hebben over dit onderwerp dan kunt u ze stellen op eenvandaag.nl/chat.	4.5
74	Al een paar dagen op rij is het onrustig in Los Angeles.	5.62
75	Mensen gaan de staat op om te protesteren tegen het optreden van de immigratiedienst ICE.	48.35
77	Ja, in steeds meer steden gaan mensen de straat op.	48.16
78	Trump heeft inmiddels de Nationale Garde én mariniers richting Californië gestuurd hoewel die nog niet in actie zijn gekomen.	15.2
79	In Los Angeles geldt inmiddels een avondklok en gaat ondertussen het oppakken van vermeend illegale migranten door.	72.58
81	Door afgenomen instroom worden er zelfs mínder mensen uitgezet dan onder Biden.	53.12
82	En ook die demonstraties moet je een beetje in perspectief zien.	3.75
83	Ondanks grote woorden van Trump en heftige krantenkoppen is het niet zo dat heel Los Angeles overhoop ligt.	11.5
84	De demonstraties spelen zich af op een klein oppervlak.	4.23
85	Maar ze groeien wel, met inmiddels als symbool de Mexicaanse vlag.	5.05
87	In de jaren 90 was Los Angeles ook het decor van demonstraties.	9.53
88	Protesten toen vóór, én tégen strenger migratiebeleid.	8.48
90	Koren op de molen van Republikeinen die zeggen: Dit zijn geen vreedzame demonstraties, dit zijn illegalen.	16.8
91	Ik ga er verder over praten met Laila Frank, Amerikaspecialist.	5.02
92	Waarom escaleert dit nu volgens jou op dit moment zo?	5.61
93	Het escaleert in Los Angeles omdat je hiermee de stad echt in het hart raakt.	5.76
94	50 procent van de mensen die daar werken zijn niet geboren in Amerika.	89.71
95	Veel mensen zitten zonder geldige verblijfspapieren of hebben aan een familielid die dat niet heeft.	87.23
97	En de stad is democratisch en veel mensen zijn het toch al niet eens met Trump.	5.87
100	Sommige demonstranten demonstreren tegen u behoudt het immigratiebeleid van Donald Trump en anderen überhaupt tegen Trump.	59.51
102	Hij weet goed tegen wie hij een gevecht moet kiezen.	4.06
103	Hij kiest het onderwerp immigratie omdat zijn achterban hem daarin ontzettend steunt.	12.01
105	En hij kiest een stad waar mensen hem per definitie niet goedgezind zijn.	4.17
106	En er worden beelden gecreëerd van demonstranten tegenover politieagenten.	13.18
107	Met die beelden kan hij heel goed zijn eigen achterban motiveren.	4.2
108	En hij is de grote democratische staat Californië als vijand.	22.38
109	Want als je de goede vijand kiest kies je een gevecht dat je in ieder geval voor je eigen achterban kan winnen.	5.89
112	Want de cijfers laten het nog niet zien maar Trump probeert in ieder geval al strenger beleid uit te stralen.	46.1
115	Hij werd met een cameraploeg meegestuurd met die immigratiepolitie.	9.33
119	Dan wordt er op 1800 plekken gedemonstreerd tegen het beleid van Trump.	30.48
121	Een protest dus tégen Trump die volgens de organisatoren te veel macht naar zich toetrekt.	24.84
122	Bijvoorbeeld door de Nationale Garde naar Los Angeles te sturen.	15.49
123	Het was voor het eerst sinds 1965 dat een president dat deed zónder een verzoek van de gouverneur van de staat, op eigen houtje dus.	15.64
127	Leila Frank, Trump stuurt de Nationale Garde er dus op af.	24.74
132	Trump heeft een wet afgestoft om de nationale garde in te zetten.	82.87
133	Je mag het doen als er sprake is van een rebellie tegen de staat.	5.64
134	Donald Trump zegt dat er sprake is van Rebellie daar moet de rechter een uitspraak over doen.	75.57
136	Wat betekent dit voor 14 juni, de verjaardag van Trump?	6.92
138	En de demonstraties gaan als een olievlek over het land.	5.03
140	Een van de belangrijke mensen van Donald Trump heeft gezegd: We leggen aan target neer van 3000 mensen oppakken per dag.	20.06
141	Als ze dat gaan doen nemen de acties van ICE toe maar je ziet ook dat de protesten toenemen.	21.57
144	Een kwart van de mensen vermijdt de tandarts vanwege de kosten.	90.73
146	En dat heeft vaak grote gevolgen voor hun gezondheid en voor hun sociale leven.	9.27
147	Als je het gevoel hebt dat mensen kunnen zien dat je tanden aan het afbrokkelen zijn dan praat je met je mond dicht.	70.76
148	En dat is gewoon iets wat je Ja, dat is mensonterend.	3.82
150	En dan zie je gewoon echt hoe belangrijk de tandarts is.	7.28
151	Gemiddeld zegt bijna een kwart van de Nederlanders dat ze eigenlijk wel naar de tandarts zouden moeten gaan maar dat ze dat niet deden omdat het te duur is of dat nou een controle is of een behandeling.	89.98
152	Maar ook daar zie je dan weer dat de mensen met de kleinste portemonnee dat veel vaker doen.	27.06
153	Een op de drie gaat niet naar de tandarts omdat ze denken: Het is toch wel erg veel geld daar kan ik ook boodschappen voor doen.	56.51
155	Ik maak me ook echt wel kwaad als ik zie welke ontzettende pijnlijke gevolgen het heeft voor de mensen die het betreft, die het echt niet kunnen betalen die soms met pijn in hun mond rondlopen.	6.01
156	In plaats van een behandeling bij de tandarts kiezen veel mensen voor pijnstillers.	89.26
157	Ruim anderhalf miljoen mensen vermijdt tandzorg omdat ze opzien tegen de rekening of die gewoon niet kunnen betalen, met grote gevolgen.	90.06
158	Het betekent dat mensen niet meedoen aan de samenleving.	7.95
159	Het betekent bijvoorbeeld dat mensen die in de bijstand zitten, zeggen: Ik ga niet solliciteren, want met een mond vol rotte tanden word ik niet aangenomen.	30.25
160	Maar het betekent ook dat mensen zeggen: Ik ga niet daten want ik krijg toch geen relatie als ik geen goed gebit heb.	4.03
161	Als je naar de huisarts moet, wordt dat vergoed door de zorgverzekeraar.	68.71
162	Maar de tandartsrekening moet je zelf betalen als je er niet voor bent verzekerd.	62.01
164	Het is natuurlijk heel onwenselijk als mensen zorg nodig hebben dat ze die niet zoeken, omdat bij sommige klachten dat op de lange termijn wel grote effecten zou kunnen hebben.	5.89
165	En eigenlijk wil je dus dat zorg in ieder geval voor iedereen toegankelijk is.	5.24
166	In 2008 is de mondzorg eigenlijk uit de basisverzekering gezet.	41.32
167	Toen was het advies: Goed poetsen en dan kom je er wel.	5.56
168	En wat wij zien op onze spreekuren als vrijwilligersorganisaties is dat er steeds meer mensen bij ons aankloppen voor noodhulp.	43.28
169	Dat kunnen we met vrijwilligerswerk maar in beperkte mate doen.	3.92
170	Maar het hele vraagstuk oplossen, dat kunnen wij natuurlijk niet.	4.35
171	Hulporganisatie Dokters van de Wereld rijdt rond met een bus waar mensen gratis een noodbehandeling kunnen krijgen.	87.24
172	In verschillende gemeenten bieden tandartsen om niet hun hulp aan.	82.08
175	Dat is natuurlijk een druppel op een groeiende plaat.	3.92
176	We kunnen niet al die Nederlanders die niet naar de tandarts kunnen vanwege de kosten daarmee bedienen.	54.08
177	Maar we proberen wel te laten zien dat het nodig en mogelijk is.	3.99
178	Mondzorg is geen luxe, maar een basisrecht vindt Dokters van de Wereld.	64.44
179	En daarom zou de tandarts terug moeten in het basispakket.	12.29
180	Wij zijn het enige land in Noordwest-Europa waar mondzorg geen onderdeel is van de basiszorg.	71.43
181	Ik vind het ook ontzettend dom dat we als samenleving uiteindelijk door een dubbeltje te besparen heel veel kosten te moeten maken.	7.77
182	Want deze mensen melden zich uiteindelijk in het ziekenhuis en deze mensen doen niet mee aan de samenleving.	27.37
185	Het Radboudumc heeft uitgerekend dat de economische gevolgschade van het niet opnemen van mondzorg in de basis meer dan 4,3 miljard is.	49.16
186	En daarmee hebben we nog niet eens de medische kosten meegerekend die het kost om al die mensen die uiteindelijk in het ziekenhuis terechtkomen mee te tellen.	12.5
187	Maar wij zeggen ook niet: Alle mondzorg hoort in het basispakket.	14.42
188	Wij vinden is dat we preventie terug moeten zetten in de basiszorg waarbij we zeggen: Het zou normaal moeten zijn dat iedereen voor controle in Nederland een keertje naar de tandarts en de mondhygiënist kan per jaar.	48.28
189	Volgende week debatteert de Tweede Kamer over het onderwerp.	9.5
190	En buigt zich dan ook over de petitie van Dokters van de Wereld om mondzorg weer in het basispakket te krijgen.	54.6
191	Tienduizenden woningen in Nederland krijgen er waarschijnlijk last van.	90.63
193	Vroeger kwam dat bijna niet voor, maar dat verandert.	4.12
194	De klei zwelt op en krimpt als gevolg van droogte en neerslag.	88.41
196	Vereniging Eigen Huis pleit daarom voor een herstelfonds.	16.55
199	En dan probeer ik het water er zo bij te gooien dat het precies aan de bovenkant van het stukje klei zit.	3.69
200	En dan ga je zo meteen zien dat deze klei gaat zwellen dat hij boven het water uit gaat komen maar ook dat hij dus uit elkaar gaat vallen.	4.81
201	Dit is zwelklei, plat gezegd klei die uitzet als er water bij komt.	5.01
202	Zo in een potje kan het weinig kwaad maar als u een kleilaag onder uw woning hebt liggen dan kan het zorgen voor fikse scheuren.	47.54
205	Die hoek van het huis kantelt er echt onderuit nou ja, je kan het hier zien totdat je echt diepe scheuren in het stuc hebt.	3.86
207	Als dit de hoek van het huis is zie je hem echt onder het huis zo kantelen en weer omhoog komen als het nat is en weer weg als het droog is.	4.82
208	Zo zie je letterlijk de hoek van je huis dansen op het waterniveau van die zwelklei.	4.03
209	Het mocht even duren voordat Joost achter de oorzaak was maar inmiddels is hij 30.000 euro verder en is zijn huis gerepareerd.	9.2
210	Zijn voorgevel bewoog letterlijk centimeters op en neer.	8.49
212	De kleilaag die wij hebben is ongeveer ergens op die hoek tussen de 60 centimeter en de 1,20 meter dik.	25.27
214	En dan krijg je wel scheurvorming die gerust een centimeter of meer open kan staan.	4.19
215	Op een gegeven moment kon je het daglicht er doorheen zien komen.	3.91
216	Uitzettende en krimpende kleilagen worden steeds vaker gezien als oorzaak van problemen die huiseigenaren ervaren.	90.89
217	Sinds de droogte in 2018 regent het klachten en wordt er voor het eerst serieus gekeken naar deze kleilagen.	25.57
218	Dat onderzoek vindt plaats in Delft, waar ze 'n duidelijk verband zien met de toenemende periodes van droogte.	31.42
219	Juist door die klimaatverandering komt alles naar boven in feite.	10.09
220	De eigenschappen die in de klei aanwezig waren die niet aangesproken werden, worden nu opeens wel aangesproken door die veranderingen in vochtgehalte door toenemende droge perioden en natte perioden de afwisseling daarvan.	7.99
221	In deze animatie is alles sterk uitvergroot maar kleilagen bewegen dus letterlijk gelijk met de droogte of vochtigheid onder de woning.	70.32
222	Bij Deltares hebben ze onderzocht hoe groot die bewegingen zijn.	75.72
224	Dan kom je uit op een procent of 8, à 10 dat het kan gaan zwellen.	7.57
225	Maar de krimp kan wel oplopen tot 30 procent, zoiets.	22.84
227	Ja, en dat is dus ook afhankelijk van de dikte van de kleilaag.	7.01
228	Stel we hebben een meter klei, wat betekent dat als er water bij komt?	9.7
230	En al is het gewoon klei de krachten die van die uitzittende klei komen zijn enorm.	4.45
231	Vorig jaar hebben we bij proeven een kracht van 1400 kPa gemeten.	8.8
232	Dat is ongeveer gelijk aan het optillen van een flatgebouw van 24 verdiepingen.	7.12
233	24 verdiepingen, eigenlijk door een stukje klei dat uitzet?	6.51
236	De zwelklei heeft dus gigantische krachten weet ook Nicole Schakenraad.	3.97
237	Zij woont al 27 jaar in dit huis uit 1600 maar na de droge zomer van 2018 ging het voor het eerst mis.	7.92
239	Dit is de punt die aan het zakken is die dus de rest van de woning meetrekt.	4.21
240	Je ziet het ook hier, al die scheuren in het stucwerk daarboven bij het raam.	3.48
242	Die laat ik de scheuren opmeten en die houden scheurstaten bij.	4.48
243	Je ziet dat sommige scheuren groter worden en andere scheuren weer kleiner worden.	10.21
244	Op zich ziet ze die scheuren niet direct als een gevaar.	5.17
246	Het feit dat een verwarming door de spanning die er op de tegels en waar het allemaal in zit, in de muur zit is afgeknapt, dat baart mij wel zorgen.	5.85
247	En dat kan natuurlijk ook met gasleidingen gebeuren met waterleidingen en noem maar op.	4.45
248	Ziet u een parallel tussen de klei die u constateert en de schadegevallen?	5.75
250	Je ziet hier een behoorlijke overeenkomst tussen de klei in het riviergebied en die schadegevallen die daar ook gemeld zijn.	6.42
251	Zwelklei ligt door het hele land maar niet elke klei heeft dezelfde eigenschappen.	35.51
252	Schades kunnen dus op verschillende manieren ontstaan.	28.17
253	Vereniging Eigen Huis vindt dat de overheid meer expertise moet leveren en uiteindelijk zou moeten bijdragen in de kosten.	17.63
255	Allereerst moet je je realiseren dat de fundering letterlijk onder de grond zit, dus die zie je niet.	3.72
256	En ook uit ons eigen onderzoek blijkt dat een heleboel mensen zich helemaal niet bewust is van het feit dat ze risico lopen.	83.82
257	Dus allereerst bewustwording en het in kaart brengen van het probleem.	3.88
258	Maar dan ben je er nog niet want dan moet de schade ook worden hersteld.	4.88
259	De bedragen daarvoor zijn enorm en daar kun je geen burgers voor op laten draaien.	4.57
263	Je zou zeggen: Stuc het lekker dicht en je ziet het niet meer.	3.97
264	Ja, ik heb dat nu even bewust niet gedaan omdat ik het eerst vind passen bij het totaalplan dat ik moet maken.	3.6
265	Nicole overweegt het fundament onder haar huis extra te verstevigen met lange palen.	3.88
266	Totale kosten als alle schade verholpen is ruim een ton, volgens haar berekeningen.	11.66
269	Het is een oud huis, dan heb je nu eenmaal problemen.	3.84
273	Ja, het is mijn eigen grond maar ik heb geen invloed op wat er onder die grond gebeurt.	3.79
275	Ik heb geen invloed op bomen die hiervoor staan die in droogte ook op zoek zijn naar water, die ook onttrekken.	14.91
278	Dus ik vind niet dat je kunt zeggen vanuit de overheid: Het is je eigen grond en daarmee is de kous af.	3.88
279	Vereniging Eigen Huis pleit ervoor dat de overheid bijspringt bij onder andere funderingsschade en dit soort schade.	29.81
282	Ik pleit sterk voor een expertisecentrum waarbij de overheid in ieder geval zorgt dat de kennis en de middelen beschikbaar zijn, zodat je de situatie eerder kan herkennen en misschien zelfs preventief kan werken.	4.58
285	Dat is beter dan ene pot geld die beschikbaar komt als het eigenlijk al te laat is.	4.42
286	Het kabinet wil voor de zomer de plannen voor een nationale aanpak naar de Tweede Kamer sturen.	33.92
287	Heeft u vragen over dit verhaal of andere onderwerpen in deze uitzending?	4.09
290	Morgen zijn we er weer op radio, tv en natuurlijk altijd online.	3.9