Een Vandaag 🇳🇱

_id	688266938dab0443181aa65c
url	https://npo.nl/start/serie/eenvandaag/seizoen-12/eenvandaag_5820/afspelen
datetime	2025-07-24 18:30:00
description	Victoria genas van haar sikkelcelziekte dankzij revolutionaire DNA-techniek * Zit Rusland achter hack Openbaar Ministerie? * Steeds minder en ook giftiger: waterkwaliteit in Nederland verder onder druk * Het Verenigd Koninkrijk komt met een wet, waardoor minderjarigen geen toegang meer krijgen tot grote pornowebsites

 

Statements

idx	statement	score
1	LIVEPROGRAMMA, ONDERTITELING KAN ACHTERLOPEN Het is het hart van onze rechtsstaat de organisatie die criminelen vervolg: het Openbaar Ministerie.	10.0
2	En juist daar hebben hackers zich naar binnengewerkt.	13.93
4	Die hebben mogelijk wekenlang toegang gehad tot computers van justitie.	10.69
12	Sinds de hack zijn alle systemen losgekoppeld van het internet.	30.56
14	Op de systemen staat namelijk uiterst gevoelige informatie over lopende politie onderzoeken, strafdossiers maar ook persoonsgegevens.	21.12
15	Je moet zo'n hack uitermate serieus nemen bij het Openbaar Ministerie.	10.35
17	Inmiddels is wel bekend dat het systeem een week open heeft gestaan.	7.34
19	Of het hacken van de digitale werkomgeving van het OM nou echt het werk van de Russen is, weet Helga Salomon niet zeker.	11.9
20	Maar dat Rusland sinds 2014, na de annexatie van de Krim onze systemen probeert te kraken, is een feit.	39.79
21	Toen is Rusland naast de oorlog in Oekraïne begonnen met een hybride oorlog in Europa en de VS. Ze dachten: Oekraïne, daar kijkt het Westen niet naar om.	58.54
23	Dus het is bedoeld om het Westen te intimideren te ondermijnen en om die steun te laten opgeven.	4.61
24	Een cyberoorlog om onze samenleving te destabiliseren.	11.82
26	En niet voor niets zijn juist het Openbaar Ministerie of bijvoorbeeld de politie doelwit.	17.33
27	Vorig jaar september werd de database van de politie gehackt.	24.28
30	Want wie weet zijn mensen die bij de politie werken chantabel.	15.89
33	En het derde doel is natuurlijk spionage, informatie krijgen.	16.8
34	Er zijn hier vast Russen die worden vervolgd door het OM.	56.11
36	Bij mij in de studio Dave Maasland, cybersecurity-expert van beveiligingsbedrijf ESET.	5.49
45	Die kan er direct belang bij hebben gegevens van het OM of medewerkers daarvan te zien.	6.85
47	Er is onderzoek gedaan in Amerika en toen bleek dat sommige Mexicaanse drugskartels ook bedreven zijn in het hacken.	77.05
48	Ook deze georganiseerde misdaad syndicaten kunnen dit organiseren.	14.09
53	Je kan een goed beeld krijgen van bepaalde groepen.	4.93
58	En het blijft onder de drempel van een gewapend conflict.	3.95
59	Maar vaak kan je wel met zekerheid zeggen dat het waarschijnlijk met een bepaald land te maken heeft.	5.38
60	Het gaat bij het Openbaar Ministerie om een lek in de software van Citrix waar veel overheidsinstellingen mee werken.	61.4
61	De software van Citrix wordt gebruikt om veilig op afstand in te loggen op je bedrijfsnetwerk.	33.29
62	Het Openbaar Ministerie is niet de enige overheidsinstantie die gebruik maakt van het systeem.	18.86
63	Andere afnemers zijn onder meer de Tweede Kamer, ziekenhuizen gemeenten en onderwijsinstellingen.	9.87
64	Het is niet de eerste keer dat de systemen van Citrix als kwetsbaar worden gezien.	11.56
65	In 2021 onderzocht de Onderzoeksraad voor Veiligheid beveiligingslekken die ontstonden bij duizenden organisaties door kwetsbaarheden in de software van Citrix.	27.06
67	En als dat allemaal gedurende dagen, soms weken openstaat voor hackers met verkeerde bedoelingen moet je je voorstellen wat voor kwetsbaarheid dat is.	5.98
68	De Nederlandse aanpak van digitale veiligheid moet snel en fundamenteel veranderen aldus de Onderzoeksraad toen.	21.55
71	En nu heeft dat lek een week opengestaan, hoe kan dat?	5.15
73	Je moet je voorstellen dat dit soort softwareproducten heel complex zijn.	4.8
76	Maar dat we streng moeten kijken hoe snel een lek wordt gedicht, dat is zeker.	4.76
79	Maar we moeten goed kijken naar hoe Citrix gehandeld heeft.	5.85
81	Het is belangrijk dat dat in het onderzoek wordt meegenomen.	4.48
83	Een half uur geleden zei men op de website dat men bezig is met het volledig opnieuw opbouwen van de technische infrastructuur.	13.08
98	En hebt u vragen of opmerkingen bij dit onderwerp ga dan naar EenVandaag/chat, mijn collega's zitten daar voor u klaar.	3.6
99	Moet je binnenkort je identiteit en je leeftijd bewijzen als je porno zou willen kijken?	7.2
100	In Groot-Brittannië gaan morgen nieuwe regels in waar ook hier over wordt gesproken.	7.95
102	Ja, je ID-kaart uploaden om porno te kunnen kijken?	57.07
104	Want hoe controleer je anders of porno niet wordt bekeken door minderjarigen?	51.46
105	In Groot-Brittannië gaat 'The Online Safety Act' in.	33.32
106	Het is een pakket maatregelen om jongeren online veilig te houden.	71.63
108	Eén op de 10 Britse kinderen heeft voor hun negende jaar al pornografie bekeken.	89.33
109	Nederlandse kinderen en jongeren zijn daar niet heel anders in.	16.66
110	80% van de minderjarige jongens is er al mee in aanraking gekomen.	89.98
113	Het is op zich niet problematisch dat ze porno kijken maar wel als ze denken dat dat echte seks is.	15.65
114	Dus het is heel belangrijk dat je als ouders en school met jongeren in gesprek blijft en aangeeft dat 't een toneelstukje is.	4.5
116	Ondanks dat er dus discussie is over in hoeverre het schadelijk is, gebeurt er al wel van alles.	4.74
117	De nieuwe Europese techwet schrijft voor dat minderjarigen geen toegang mogen hebben tot 'schadelijke inhoud'.	87.47
118	De Europese Commissie onderzoekt of verschillende pornosites zelf genoeg doen.	64.61
119	In vijf landen wordt geëxperimenteerd met manieren om te checken of iemand 18-plus is.	78.98
122	Grote aanbieders blokkeerden uit protest alle bezoekers uit Frankrijk.	15.74
123	En dan zie je dat blokkades mensen er niet zomaar van weerhouden.	4.63
124	Met een VPN verbinding kun je je locatie veranderen.	83.85
125	En dus tóch op een pornosite komen, zonder je te registreren.	8.44
126	Een andere VPN-aanbieder zag hetzelfde en er was een gigantische toename van het aantal Fransen da op Google zocht naar VPN.	60.05
128	Nog even los van of iedereen zin heeft om persoonsgegevens in te voeren wanneer je porno wil kijken maken ook privacy-organisaties zich zorgen.	17.42
129	Dus omzeilen mensen dat systeem en dat zullen ook jongeren doen.	8.63
131	Het vervelende is, op het moment dat je zo'n verificatiesysteem afdwingt verdwijnt de interesse van jongeren in porno niet.	19.46
132	Die gaan zelf zoeken naar andere plekken en dan komen ze juist in het illegale circuit terecht.	8.91
133	Waar geen enkele regulering is oP wat er te zien en te vinden is.	5.86
134	Dus is het laatste woord over het invoeren van zo'n leeftijdscheck nog niet gezegd.	4.06
135	Als je het gaat verbieden, of een leeftijdsidentificatie gaat instellen is het risico dat het gesprek hierover nog lastiger wordt.	7.56
136	En het is voor sommige ouders al heel lastig om het hierover te hebben.	5.64
137	Dus gaat u met uw kinderen aan tafel, praat erover.	4.42
138	Laat je een uniek natuurgebied langzaam verdrogen of laat je er bewust vervuild water in stromen?	22.63
140	Daar staat een eeuwenoude watermolen stil om niet nog meer gifstoffen vanuit het Twentekanaal het gebied in te pompen.	55.86
142	We staan hier bij de vispassage van de Noordmolen en normaal gesproken hoort deze onder water te staan.	4.45
143	We zien hier dus één van de effecten van de extreem lage waterstanden op dit moment.	24.98
144	In mijn carrière als molenaar heb ik nog niet meegemaakt dat wij zo vaak en zo lang stil gestaan hebben.	3.63
145	Hier moet de afweging gemaakt worden tussen het inlaten van deels giftig water of het dus droog laten vallen en daarvan de effecten zien.	7.81
146	Gif, lage waterstanden en een gepassioneerde molenaar: Wat hebben die met elkaar te maken?	4.69
147	Daarvoor reizen we af naar het uitgestrekte Landgoed Twickel in Overijssel.	8.33
148	Hier staan de natuur en een eeuwenoud ambacht onder druk.	3.51
150	In de 650 jaar oude Noordmolen is de olievoorraad bijna op.	70.23
153	Ambachtelijk geslagen en aangedreven door de natuur.	5.04
154	Wat we dus normaal doen, als we gaan draaien hebben we water nodig.	6.91
155	We trekken de schuif los en het rad gaat in beweging.	4.28
156	Dan komt hier binnen in de molen alles in beweging.	3.82
157	Maar bewegen, dat deed de molen deze zomer opeens niet meer.	5.71
159	Op dit moment zouden wij vijf middagen in de week willen draaien.	3.72
161	Dat is nu helaas wat minder omdat we te weinig water hebben dus is het nu beperkt tot soms maar één of twee uurtjes.	3.97
163	In de zomer krijgt landgoed Twickel haar water uit het Twentekanaal.	14.47
164	En daar zit net onder het water oppervlak, de boosdoener: Hexachloorcyclohexaan, of korter: HCH.	8.74
165	Dat stofje kwam ruim 70 jaar geleden in grote hoeveelheden vrij bij het maken van pesticiden.	33.23
166	Dat gebeurde in het voormalige Stork Chemie in Hengelo.	13.24
168	En een deel daarvan lekte naar het grondwater en kwam vervolgens in het Twentekanaal.	7.07
169	Een jaar geleden werd duidelijk hoe groot de vervuiling was.	29.32
171	En sindsdien mag dat water niet meer gebruikt worden in landgoed Twickel.	17.08
172	Je kunt hier al zien dat de waterstanden extreem laag zijn.	10.64
174	En op het landgoed zijn ze bij de molen niet de enige die daar last van heeft.	3.73
175	Je ziet geen water meer in de beken en we zien verdroging ontstaan in onze natte heideterreinen.	75.54
176	En we zijn ook erg bang voor onze bomen die slecht kunnen tegen wisselende grondwaterstanden.	88.65
177	En voor het waterleven is het natuurlijk desastreus als er geen water meer is in de beken en een modderpoel resteert.	12.27
182	Hier loopt het Twentekanaal dwars door het landgoed.	12.16
183	Waardoor het water niet ingelaten kan worden in de beken op landgoed Twickel.	10.4
186	Namelijk: hoe gaan we om met complexe problemen in dit in dit land?	5.79
187	Namelijk: hoe gaan we om met complexe problemen in in dit land?	6.02
188	En waar ik een beetje verdrietig van wordt is dat als je een oplossing verzint er weer een ander probleem ontstaat.	4.98
189	Een andere mogelijke waterbron bevatte PFAS en weer een andere oplossing krijgt niet genoeg stikstofruimte.	71.09
190	Wij zijn een groot landgoed, en ik zeg altijd: Alle problemen in het land komen ook bij ons op het landgoed voor.	3.78
191	Of het nou gaat over woningbouw, over landbouw of waterkwaliteit, alles gebeurt hier.	5.7
192	Wat er op landgoed Twickel gebeurt is dan ook niet los te zien van bredere ontwikkelingen in Nederland.	8.23
193	We zien vaker droogte optreden, ook steeds eerder in het jaar en van langere duur.	85.97
196	Door minder water is er ook minder verdunning van al die stoffen in het water.	59.56
198	De concentraties worden hoger, toxiciteit wordt hoger dus het systeem komt dubbel onder druk te staan.	28.5
199	Wat voor effect heeft vervuild water eigenlijk op levende wezens?	58.66
203	En dan gaan we na één en twee dagen kijken hoe 't met de watervlooien gaat.	3.91
206	Maar wat het lange termijneffect van blootstelling aan dit soort stoffen is dat proberen Milo en collega's te onderzoeken.	10.79
207	Belangrijk, want op een plek als het Twickel speelt de vervuiling dus al langere tijd.	4.99
208	Als je dat in een gebied brengt, zeker in een natuurgebied weet je dat je die giftige stof daar introduceert en die zal daar dan ook blijven nadat het water daar doorheen is gegaan.	11.24
209	Hoe meer er van zo'n stof aanwezig is, hoe hoger de concentratie hoe waarschijnlijker het wordt dat er negatieve effecten zullen optreden van zo'n stof in het milieu.	20.13
210	In eerste instantie kijken we als landgoed nu toch wel naar Rijkswaterstaat, die als hoogst bevoegd gezag hierin de lead moet zijn.	8.57
212	Het is te groot voor Hengelo, het is te groot voor het waterschap.	19.17
213	Het is een historisch probleem, dus hier ligt een grote taak voor de hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat.	6.49
214	Maar op camera reageren, dat wilde Rijkswaterstaat niet.	24.83
215	Schriftelijke laten ze weten de waterkwaliteit wekelijks te bekijken en opties te verkennen om het water in het Twentekanaal te verbeteren.	26.97
217	Er zijn op het moment wereldwijd zo'n 350.000 stoffen in gebruik dus dat is een gigantisch aantal.	54.54
219	Die mengseltoxiciteit, die druk van mengsels draagt significant bij aan de verslechterde waterkwaliteit in Nederland en in Europa.	89.75
221	En op Landgoed Twickel is in ieder geval voor één iemand heel duidelijk hoe groot het probleem is.	5.86
222	Dat we minder draaien, dat we minder olie kunnen slaan.	13.01
226	De molen draait nu even, maar we moeten hem zo wel dicht zetten want anders is het water weer op.	5.93
230	Genen die erfelijke ziekten veroorzaken kunnen zelfs al worden gerepareerd door fouten uit het DNA weg te knippen.	89.32
231	De techniek heet CRISPR-Cas en won de Nobelprijs voor scheikunde.	32.0
232	Patiënten kunnen hierdoor helemaal genezen, zoals de Amerikaanse Victoria Gray.	43.98
235	Dat is een ernstige en erfelijke vorm van chronische bloedarmoede.	57.14
236	Victoria had altijd pijn en lag vaak in het ziekenhuis.	36.61
237	Door een revolutionaire behandeling zijn haar genen gerepareerd.	48.31
238	Mooi en bijzonder dat zij de eerste is bij wie dit is gedaan.	4.08
239	Ook hematoloog Bart Biemond kan zijn enthousiasme nauwelijks verhullen.	5.4
241	Dat je werkelijk op één specifieke plek in het DNA heel selectief gekozen een gen kan aanzetten of kan uitzetten en daarmee het beloop van een ziekte volkomen kan veranderen.	59.27
244	Het is weliswaar een zware behandeling maar ook een medische doorbraak.	6.83
245	Niet voor niets wordt de techniek 5 jaar geleden met de Nobelprijs bekroond.	7.31
247	De techniek heet CRISPR-Cas en daarmee kan met behulp van een soort schaartje heel precies in het DNA van een patiënt worden geknipt.	84.01
248	In Nederland zijn ongeveer 2000 patiënten met sikkelcelziekte.	76.64
251	Hij is niet de enige in het gezin, ook zijn oudere broer en een jongere zus hebben het.	6.42
255	Mijn broer was ook regelmatig ziek en mijn zus was toen ook veel meer ziek.	26.04
256	Dus als ik niet opgenomen was in het ziekenhuis dan was het wel mijn zus of mijn broer.	6.61
258	Die kinderen worden min of meer nog wel met een normaal bloedgehalte geboren.	76.28
259	Maar kort na de geboorte ontwikkelen zich al de eerste symptomen.	67.31
260	En dan krijgen die patiënten bloedarmoede waardoor ze bij inspanning altijd vermoeider zijn.	89.16
261	En die sikkelcellen kunnen kleine bloedvaatjes verstoppen.	90.75
262	En dan krijgen patiënten enorme pijn met name in de botten van hun lichaam.	55.46
263	Ik beschrijf het altijd maar alsof je met een mes gestoken wordt.	4.08
264	Kan ik natuurlijk niet helemaal zeggen, want ik ben nooit gestoken.	3.63
265	Maar ja, dat is het beste hoe ik het kan omschrijven.	3.78
268	Drie jaar geleden krijgt hij een stamceltransplantatie.	36.44
269	Daarbij worden zijn stamcellen met de erfelijke fout vervangen door de gezonde cellen van een donor.	87.17
270	In zijn geval van een broer die geen sikkelcelziekte heeft.	39.71
272	Die blauwe lijn is waar mensen zonder sikkelcelziekte zitten.	89.79
275	En sinds die tijd zit jij in de normale range van 't bloed.	3.66
279	Bijna twee keer zo hoog bloedgehalte als wat je gewend was.	71.5
282	En dat betekent heel veel, want 't heeft me heel veel energie en nieuwe inzichten gegeven.	3.61
284	Ik kan bijna zeggen dat ik een heel ander mens ben.	3.89
287	Voor hen zou de CRISPR-Cas-behandeling van Victoria Gray een uitkomst kunnen zijn.	33.58
289	We kunnen in principe iedere patiënt op die manier behandelen v oor sikkelcelziekte.	34.22
290	Het grote voordeel is dat we niet meer afhankelijk zijn van donoren binnen de familie.	10.19
291	En dat kunnen half passende donoren zijn wat een heftigere behandeling is dan mensen die volledig passen.	7.95
292	De behandeling van Victoria is goedgekeurd door het Europees Medicijnagentschap, maar nog ongelooflijk duur: zo'n één tot twee miljoen euro per patiënt.	12.06
293	De onderhandelingen over toelating tot de Nederlandse markt lopen nog.	41.16
294	Intussen zijn Bart Biemond en zijn collega's zich al aan het voorbereiden.	4.48
295	We verwachten dat dit jaar daar overeenstemming over komt met de zorgverzekeraars, om die behandeling toe te laten bij een geselecteerde groep van patiënten.	21.3
298	Dan moet gekeken worden: Welke patiënten vinden we daar het meeste baat bij hebben?	8.06
299	Dus 't gaat zeker niet de oplossing worden voor alle patiënten met sikkelcelziekte.	9.88
300	Maar wel een belangrijke verbetering voor juist die patiënten die het meeste last hebben van deze ziekte.	17.85
301	Ziet hij ook gevaren als het gaat om de CRISPR-Cas-behandeling?	35.02
302	Je kan je voorstellen dat als je een verkeerde knip zet dat je plotseling een afwijkende cel produceert.	88.33
303	Dus een cel die zichzelf als een gek begint te delen wat eigenlijk de definitie is van leukemie.	9.57
304	Dus waar iedereen bang voor is geweest: Als je dat niet helemaal perfect doet zou je met zo'n techniek iemand leukemie kunnen bezorgen.	8.46
307	Maar dat is natuurlijk de grote angst bij iedereen.	4.25
308	Het weerhield Victoria Gray er in ieder geval niet van om zich als eerste te laten behandelen.	8.6
310	En nobel, omdat ze 't vast ook niet alleen voor zichzelf gedaan heeft.	5.44
311	Maar ook voor een betere toekomst voor de mens en andere sikkelcelpatienten.	4.68
314	Hebt u vragen over dit verhaal of andere onderwerpen in deze uitzending?	4.76