Een Vandaag 🇳🇱

_id	6883b8118dab044318c83dd0
url	https://npo.nl/start/serie/eenvandaag/seizoen-12/eenvandaag_5823/afspelen
datetime	2025-07-25 18:30:00
description	De ontwikkelingen in de genetica gaan hard. Waar je het jaren geleden moest doen met de constatering 'het zit in je genen', heeft de medische wetenschap op dat gebied een vlucht genomen. Steeds vaker kunnen patiënten behandeld worden. Dat is veelbelovend voor de toekomst, maar er zijn ook uitdagingen. Want hoe ver kun je bijvoorbeeld gaan in het bewerken van genen? Daarover spreken hoogleraren Martina Cornel en Mieke van Haelst.

 

Statements

idx	statement	score
1	LIVEPROGRAMMA, ONDERTITELING KAN ACHTERLOPEN Goedenavond.	3.7
2	Ruim een half miljoen Nederlandse huishoudens konden vorig jaar met moeite hun energierekening betalen.	90.48
3	Dat is een stijging van 180.000 huishoudens als je het vergelijkt met het jaar ervoor.	33.07
4	Mensen die hulp zoeken, raken al snel verdwaald in het doolhof van al die verschillende subsidiepotjes en regelingen.	9.4
5	Ik sta hier met het bord van de Werkplaats Financiën.	4.47
7	Wekelijks hebben wij op zes plekken in Eindhoven Wekelijks hebben wij op zes plekken in Eindhoven een inloopspreekuur voor mensen met financiële zorgen en problemen.	6.96
9	Vorig jaar hadden wij Vorig jaar hadden wij bijna 5000 bezoekers.	5.73
13	Hier verdubbelde het aantal huishoudens dat te maken heeft met energiearmoede.	90.48
15	Het betekent dat mensen te weinig geld hebben om die energierekening te betalen.	33.28
16	En dat de verhouding wat je aan energie moet betalen tot wat je aan inkomen hebt, compleet spaak loopt.	9.51
17	Om deze groep enigszins financieel tegemoet te komen waren er de afgelopen jaren verschillende regelingen en potjes.	5.37
18	In 2022 en 2023 was er een eenmalige energietoeslag.	25.86
19	In 2023 stelde de overheid een prijsplafond in voor gas en stroom, zodat consumenten niet meer dan een bepaald tarief betaalden voor een vast verbruik.	12.5
22	En dit voorjaar was dat fonds met ruim 50 miljoen euro weer even open, maar sloot het in een mum van tijd vanwege de enorme hoeveelheid aanvragen.	8.58
23	Iedereen vergeten over hoeveel mensen het verdeeld moet worden.	4.89
24	En dan blijft er voor iedereen, voor elk gezin niet zoveel over.	3.85
25	Het is ook vaak maar een keer, het is niet structureel.	5.93
26	Armoede is dat je structureel te weinig inkomen hebt.	87.33
27	En dat kun je niet oplossen met elke keer een potje hier, een potje daar.	4.41
29	We maakten de afgelopen jaren regelmatig reportages over dit groter wordende probleem met persoonlijke verhalen die indruk maken.	4.26
36	Het is niet fijn als de kinderen thuiskomen en 't is 14 graden.	88.75
41	Samen met tientallen vrijwilligers proberen ze in Eindhoven hulp te bieden wat het aanvragen van subsidie is volgens van de Belt complex.	11.24
42	Zeker voor ouderen, die procentueel een grote groep vormen als het gaat om energiearmoede.	85.58
43	Het aantal mensen wat digitaal niet vaardig is, wordt steeds groter.	82.5
45	Een steeds grotere groep mensen is niet meegegroeid met de digitale ontwikkeling.	90.54
46	De manier van aanvragen is voor veel mensen te complex.	10.85
49	En heel veel mensen zijn op een andere manier niet taalvaardig.	24.6
50	Een andere groep die hier steeds vaker op het spreekuur komt zijn de zogeheten werkende armen.	54.42
51	Mensen met een baan en een inkomen iets meer dan het minimumloon, die er financieel niet uitkomen.	37.48
52	Wat is dan de term bestaanszekerheid nog waard vraagt van de Belt zich af.	4.17
53	Hou op met al die verschillende potjes met al die verschillende voorwaarden voor al die verschillende groepen mensen.	3.46
55	En zorgt dat mensen een inkomen hebben waar je van kan bestaan.	33.3
56	Minimale bestaanszekerheid moet je, vind ik als overheid van Nederland kunnen garanderen.	5.97
66	Energie is ingewikkeld, het heeft geen vaste prijs.	10.18
69	Het is belangrijk dat dingen voorspelbaar zijn als het gaat om inkomen en uitgaven.	4.79
72	Ja, de laatste jaren zien we steeds een piek in de tarieven.	16.69
75	Mensen hebben hoge energietarieven in slecht geïsoleerde huizen.	90.92
77	Maar wat is er nodig om te zorgen dat bestaanszekerheid overall is?	11.62
79	't Lijkt me ook moeilijk om te weten waar je nou precies recht op hebt.	4.12
82	Het is verstandig, als je geld tekort komt hulp te vragen bij de gemeente.	51.64
95	En dat de gemeente alleen in afwijkende gevallen in het spel komt.	4.9
97	En bij de gemeente: wat heeft iemand specifiek nodig?	6.65
98	Er zijn inderdaad adviezen uitgebracht door commissies.	11.94
103	Het gaat over verschillende afdelingen van de overheid.	9.15
105	Als je een regeling aanpaste, heeft het effect op andere regelingen.	9.06
111	En hebt u vragen of opmerkingen bij dit onderwerp ga dan naar eenvandaag.nl/chat.	4.48
112	Er moet meer onderzoek komen naar de oorzaken waardoor iemand overgaat tot zelfdoding.	75.04
114	Nu vertellen de cijfers om wie het gaat: dus man, vrouw of de leeftijd.	6.99
115	Maar de verdiepende informatie, dus: waren er schulden of was iemand depressief, daar is weinig over bekend.	8.63
116	Gesprekken met nabestaanden kunnen helpen om patronen te herkennen.	90.56
120	En vooral ook heel erg die hele scherpe breuklijn die een suïcide in hun leven brengt.	5.63
122	Toen ik om 5 uur klaar was met werken en ik ging naar huis en ik stond hier bij de voordeur, bekroop me al een soort naar gevoel.	3.73
123	't Heeft ook even geduurd voordat ik naar binnen durfde.	3.47
131	Bijna een jaar geleden is de man van Stephanie, Rino uit het leven gestapt.	9.88
132	Ze waren net verhuisd, hij had het hele huis opgeknapt en het leek een nieuwe start.	4.55
136	Maar dat hij gewoon het juiste moment niet kon vinden.	4.18
137	En voor dit moment heeft gekozen omdat alles stabiel was en het ging goed.	3.5
138	Dat hij dacht: Oké, ik kan mijn vrouw en dochter nu alleen laten want die redden het wel zonder mij.	4.77
143	Elias Balt doet onderzoek naar mensen die door suïcide stierven.	81.34
144	Hij is er onlangs op gepromoveerd: 'De echo's van zelfdoding'.	17.25
147	Het kan plotseling ontstaan het kan ook heel langzaam opbouwen naar een soort gezoem op de achtergrond.	4.72
150	Wij komen pas na afloop om zoveel mogelijk kennis op te doen over die zelfdoding.	4.85
151	Dus wij zijn daar om de echo's die de knal achterlaat zo goed mogelijk op te vangen en daarvan te leren.	4.02
152	Op basis van lange interviews met nabestaanden wordt een leven geanalyseerd en in beeld gebracht.	8.62
154	We bedoelen daarmee, dat we breder proberen te kijken dan of iemand een depressie had, of een autismespectrumstoornis.	21.29
155	Maar we gaan met de nabestaanden kijken: Had iemand bijvoorbeeld schulden?	9.32
157	Op die manier krijgen we een wat breder beeld van iemands welzijn.	4.71
158	We proberen de psychosociale kenmerken van iemand in beeld te brengen.	7.77
159	Gabriella de Rooij werkt samen met Elias Balt en heeft inmiddels vele interviews afgenomen met nabestaanden.	11.72
160	Heb je naar aanleiding van gisteren nog vragen over wat we besproken hebben?	5.97
161	We maken een reconstructie van de laatste maanden om te kijken: Wat zie je, welke levensgebeurtenissen waren er?	4.69
163	Daar willen we allemaal van leren om beter te begrijpen hoe het in hun hoofd loopt.	4.71
164	Je hoort dingen achteraf die je destijds niet wist.	5.32
165	Bijvoorbeeld uit een brief of telefoongegevens die je daarna pas in je bezit krijgt en die daarvoor niet gekend waren door de nabestaanden.	14.38
166	Zo kan je proberen te begrijpen wat er omgaat in iemand die met zelfdoding bezig is.	9.46
171	Ik vond het sowieso heel fijn om over Rino te praten.	4.06
172	Ik heb het ook gezien als een stukje rouwverwerking.	3.65
173	En het is fijn dat je van nut kan zijn voor zo'n onderzoek.	4.44
175	Maar als je heel veel verhalen ziet, ga je patronen zien.	4.97
182	Uit cijfers blijkt dat mannen van middelbare leeftijd twee keer zo vaak overlijden door suïcide als vrouwen.	90.66
183	Uit de gesprekken blijkt dat ze wel een beroep doen hun partner maar dat ze zelden professionele hulp zoeken.	15.59
185	Met name mannen die een gezinsleven hadden we zagen het vaak in combinatie met depressie op het moment dat zij een depressieve episode hadden ze steeds meer het gevoel hadden geen goede partner te kunnen zijn geen goede vader te kunnen zijn.	76.72
187	We zien bij deze groep specifiek en dat wordt bevestigd door internationaal onderzoek dat ingrijpende levensgebeurtenissen vaak in verband worden gebracht met suïcidaliteit of suïcide.	59.45
188	Ze zijn heel kwetsbaar op het moment dat er een ingrijpende levensgebeurtenis is.	7.53
189	Heb jij wel eens tegen hem gezegd: Je moet hulp zoeken?	5.82
194	We hebben nog niet zo lang geleden een goed gesprek gehad.	3.58
196	Ik had een dagbehandeling gevonden waarbij je je partner mee mocht.	7.14
198	Dat heb ik met hem besproken en daar stond hij wel voor open.	3.43
199	Maar 't was: 'Laten we eerst de verhuizing doorzetten.	4.31
200	Ik ga lekker klussen, wellicht komt 't dan allemaal goed.'	3.7
201	Ben jij er een voorstander van dat na elke zelfdoding een dergelijk onderzoek wordt gedaan?	20.39
204	Ik denk dat dit het minimum zou moeten zijn voor suïcide-preventie in Nederland.	9.91
205	We weten via het CBS al heel goed wie de personen waren die zijn overleden door zelfdoding.	89.47
207	En met deze vorm van onderzoek kunnen we die informatie structureel vastleggen.	4.42
208	En kunnen we daarvan leren om zelfdoding te voorkomen.	26.16
209	Momenteel wordt zo'n onderzoek nog maar bij 5% van de zelfdodingen gedaan.	78.32
211	Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113, of chat op 113.nl Een ultraluxe Amsterdamse sportschoolketen is in opspraak omdat er Filipijnse en Indonesische schoonmakers worden uitgebuit.	13.53
215	Ze verkopen een extreem luxe sportschoolervaring waarbij het lijkt alsof je in een nachtclub staat.	5.33
216	Voor een campagne wordt zelfs topmodel Romee Strijd gestrikt.	9.72
217	Maar achter de schermen gaat het er een stuk minder leuk aan toe.	4.17
218	Het Parool onthult vandaag hoe Filipijnse en Indonesische schoonmakers zijn uitgebuit die in de sportschool werken.	24.61
219	Hun paspoorten werden ingenomen ze moesten soms 17 uur achter elkaar werken en konden elk moment op straat worden gezet.	6.81
220	Zo krijgen ze in een groepsapp van hun leidinggevende te horen: 'Als we ook maar een enkele klacht.	7.08
221	of negatieve recensie krijgen krijgt helemaal niemand die gehele maand betaald.'	39.46
223	Wat ik heb gehoord en onderzocht is dat er 23 schoonmakers zijn aangetroffen uit de Filippijnen en Indonesië die zonder papieren aan het werk waren.	11.92
224	Zij moesten na elke sportles de plafonds dweilen en de sauna schoonmaken, terwijl die nog aanstonden op 80 graden.	6.79
225	Ze moesten slapen in een villa van de eigenaar soms met vier man in bed.	16.33
227	De arbeidsinspectie heeft bij een inval in de sportschool 23 medewerkers aangetroffen, zonder papieren en de boekhouder van het bedrijf is aangehouden voor valsheid in geschrifte.	26.39
228	Maar wat er bij Saints & Stars is gebeurd, staat niet op zichzelf.	4.85
229	Eerder maakten we al een verhaal over buitenlandse thuiszorgmedewerkers die in ons land worden uitgebuit.	6.85
230	En twee jaar geleden maakten we ook al dit verhaal over Indonesische verpleegkundigen die onder valse voorwendselen naar Nederland zijn gehaald.	13.28
231	200 Indonesische verpleegkundigen worden jarenlang gevangen gehouden in een wurgcontract.	85.21
232	Er wordt hen een baan beloofd, maar ze krijgen een studie en uiteindelijk zijn ze handelswaar.	4.83
235	Er wordt hier gehandeld in arbeid en dus ook in mensen.	11.04
236	En dan hebben we het nog niet eens over de tienduizenden Oost-Europeanen die in krotten wonen.	17.41
238	Maar waarom is uitbuiting in ons land zo hardnekkig?	44.32
239	Het gaat om mensen in een kwetsbare positie die afhankelijk zijn van de werkgever.	5.06
240	En die soms ook bang zijn, doordat ze geïntimideerd worden of voor hun positie, om het te melden.	4.64
241	Vandaag is het uitbuiting in een luxe sportschool in Amsterdam maar elke dag zijn er weer andere verhalen die minder aandacht krijgen.	3.63
242	Volgens Anne Kuik is 't hoog tijd dat de politiek meer doet om uitbuiting te voorkomen.	10.09
245	We hebben nieuwe wetgeving nodig als het gaat om de aanpak van arbeidsuitbuiting en ernstige benadeling.	45.84
246	De Tweede Kamer heeft daar al wetgeving over aangenomen.	34.29
249	Influencers en BN'ers die hiervoor nog reclame maakten voor de sportschool, spreken zich vandaag massaal uit tegen de uitbuiting en nemen er afstand van.	30.17
255	De angst bestaat dat dit leidt tot designer-baby's.	16.45
256	Oftewel ouders die vooraf al kunnen bepalen welke oogkleur of welk talent hun kind krijgt.	9.36
263	De tegenstanders kunnen mensen zijn die bang zijn voor designer baby's, voor eugenetica.	89.72
266	Ons DNA, dat door vier letters uit ons alfabet wordt geschreven.	79.27
267	En die letters vormen een combinatie van 3 miljard letters en dat is ons DNA-verhaal.	10.61
269	Maar het hangt af van waar die schrijffout zit in welk hoofdstuk en of dat hoofdstuk belangrijk is voor bijvoorbeeld de ontwikkeling van het hart, of de hersenen dat daardoor een ziekte kan ontstaan.	10.22
275	Maar iedere keer als er een succesvolle therapie met CRISPR, met dat knippen van het DNA is ontwikkeld waarvan bekend is dat daardoor een ziektebeeld verbetert staat bij ons de telefoon roodgloeiend.	88.09
276	De Amerikaanse Victoria Gray is zo'n hoopvol voorbeeld.	7.56
277	Ze heeft sikkelcelziekte een ernstige en erfelijke vorm van chronische bloedarmoede.	86.7
278	Haar genen zijn gerepareerd met zo'n CRISPR-Cas behandeling, een soort genetische schaar.	90.08
280	Wat zij daar zelf over zegt, dat haar leven enorm veranderd is.	5.06
281	Twee jaar na de behandeling en nooit in het ziekenhuis geweest voor die ernstige pijncrises.	12.96
283	Martina Cornel houdt zich bezig met de maatschappelijke aspecten van genetica.	13.24
284	Ze is ervan overtuigd dat CRISPR-Cas het knippen in DNA, een grote rol gaat spelen bij de behandeling van ziektes.	83.66
285	Voor allerlei ziekten waarmee je nu met stamceltransplantatie iets kunt behandelen.	10.51
286	En voor heel veel enzymdeficiënties waarbij er een enzym te weinig is en je in de lever misschien iets zou kunnen veranderen.	11.93
288	Als je een CRISPR in het netvlies zou kunnen laten werken zou je ook sommige oogziekten kunnen behandelen.	68.87
289	Maar er is een heel aantal ziekten, misschien honderden waar aan gewerkt wordt.	6.57
290	De techniek waarbij het DNA kan worden aangepast, is veelbelovend.	10.16
291	Want wie wil er nou niet een erfelijke ziekte voorkomen of zelfs genezen?	11.15
293	We mogen CRISPR'en in mensen die een ernstige ziekte hebben en die nu leven en nu vragen om die ziekte te behandelen.	88.42
294	Victoria Grey heeft natuurlijk zelf ook gezegd: Ik heb last van mijn ziekte en als je daar iets aan kan doen, graag.	4.59
297	Als je het voor een kind dat nog niet geboren is doet dan heb je ethisch een heel ingewikkelde situatie.	37.38
298	Dan zouden ouders die een groot risico op een ernstige ziekte hebben, keuzes maken voor hun kind.	27.71
299	Als het gaat over het vermijden van een ernstige ziekte, dat is één ding.	8.67
300	Als het gaat over dat hij ook blauwe ogen en blond haar moet hebben erg sportief moet zijn, erg muzikaal moet zijn dan ga je bepalen wat dat kind moet gaan doen.	4.52
301	De vrijheid om je te ontwikkelen zoals je zelf bent die bestaat dan niet meer.	7.78
303	Waar ligt de grens voor behandelingen zoals CRISPR-Cas?	43.85
305	Mag je het menselijk DNA in een embryo bewerken om ziektes helemaal tegen te gaan?	74.15
308	Sinds 2019 worden er zogeheten DNA-dialogen georganiseerd waar Martina Cornel nauw bij betrokken is.	10.39
309	Er is in Nederland ook een project dat heet 'De DNA dialogen'.	34.63
310	Waaar bij wordt gepraat over die vraag: Waaarbij wordt gepraat over die vraag: Mag je het DNA voor de volgende generatie veranderen?	29.96
311	En als je dat al zou mogen mag het dan misschien wel voor ernstige ziekten en kan je ongewenste ontwikkelingen zoals die designerbaby tegenhouden.	7.38
312	Ik vind 't heel belangrijk dat we proberen breed mensen hierover te laten nadenken en ook meepraten.	4.07
314	Maar je hoort ook wel verhalen van mensen die zeggen: Wij hebben te maken met een ernstige ziekte en ik zou graag willen dat u het er in de kiem uit kunt halen.	3.98
315	Stel, je hebt een aandoening waarbij je 100% herhalingrisico hebt dan geef je dat in principe aan alle kinderen door.	75.39
316	Als je dat zou kunnen repareren dan zou je ook embryo's kunnen maken.. die niet die erfelijke aanleg hebben.	11.95
317	Technisch zou het kunnen, een ernstige ziekte bij volgende generaties helemaal elimineren.	9.28
318	Maar sleutelen aan menselijke embryo's mag nu niet.	71.71
319	In Nederland hebben wij nu wetgeving waarbij je geen embryo's mag maken voor wetenschap.	84.5
321	Dan kan je denken: Hopelijk gaan ze dat in China of Zuid-Afrika onderzoeken.	6.99
322	Ik zou denken, als we in Nederland wel vroeg of laat kiembaanmodificatie dat veranderen van DNA voor de volgende generatie zouden willen toepassen dan ben je haast verplicht om nu in de wetenschappelijke onderzoeken te investeren.	60.97
323	En te kijken of dat veilig kan. We beginnen met een initiatiefwet van de VVD en D66 bedoeld voor mensen met een ernstige erfelijke ziekte en een kinderwens.	62.3
324	De politieke partijen willen de embryowet wijzigen waarmee embryo's ook op dragerschap mogen worden geselecteerd.	34.55
325	Wij willen dat het mogelijk is om als je drager bent van een erfelijke ziekte je dat niet meer hoeft door te geven aan een volgende generatie.	6.37
327	Je wilt ook niet dat de volgende generatie ziek wordt.	5.65
328	We willen ouders de keuze geven om daar wel of niet ja of nee tegen te zeggen.	9.19
331	Terug naar klinisch geneticus Mieke van Haelst die de ontwikkelingen in de genetica in een stroomversnelling heeft zien komen.	66.03
332	30 jaar geleden had ik niet kunnen denken wat er nu mogelijk is.	3.73
333	Wellicht dat iedereen zijn persoonlijk DNA-gegevens heeft op 't moment dat ze bij een arts komen met een bepaalde klacht.	24.43
334	En dat er op basis daarvan een persoonlijke therapie wordt aangeboden.	4.9
336	Dat de onbehandelbare ziekten van vandaag in de toekomst behandeld kunnen worden op basis van de kennis van het DNA.	13.29