Sophie & Jeroen 🇳🇱

_id	665b61acfba9f024de3239ec
url	https://npo.nl/start/serie/sophie-jeroen/seizoen-2024/special-sophie-jeroen-elly-vleeschhouwer-blocq/afspelen
datetime	2024-06-01 17:08:00
description	Een speciale extra uitzending waarin Jeroen Pauw in gesprek gaat met de 99-jarige Holocaustoverlever Elly Vleeschhouwer-Blocq. Tijdens de Tweede Wereldoorlog overleefde zij acht concentratiekampen en ze kan de nietsontziende omstandigheden in onder meer kamp Vught en Auschwitz nog pijnlijk levendig navertellen. Een gesprek over overleven, de rol van Philips en haar liefde voor haar man Wim. Femmetje de Wind schreef er de historische roman Hij noemde me Elly over. Samen met haar kleindochter Chaja en Femmetje schuift Elly aan.

 

Statements

idx	statement	score
2	Vandaag een speciale uitzending helemaal in het teken van het levensverhaal van de 99-jarige Elly Vleeschhouwer-Blocq, die 8 concentratiekampen overleefde.	0.01
3	We zouden dit programma rond 4 en 5 mei maken maar toen werd Elly ziek.	0.01
9	Is er zo'n moment, hè, want als je dit boek leest dan ja, dan zit de dood jou regelmatig op de hielen.	0.01
12	Ik was wel een beetje bang als ik hoor dat mijn gast, die 99 is longontsteking heeft.	1.0
14	Eh eigenlijk had het normaal geweest als ik dood was gegaan.	0.01
15	Als je zo oud bent dan krijg je longontsteking en dan zegt men, dan ga je dood.	0.08
18	Er is eigenlijk helemaal niets normaal aan jou wat dat betreft?	0.01
22	En ik vind het fijn dat ik niet helemaal normaal ben.	0.01
23	Jouw fascinerende verhaal is opgeschreven door Femmetje de Wind: Hij noemde me Elly.	0.02
24	Dat gaat al meteen over de man die jij hebt ontmoet en die jou Elly noemde, want eigenlijk heet je Esther.	0.02
26	Chaja, jij bent kleindochter en je zit hier ook een beetje ter ondersteuning van jouw oma.	0.02
32	Wat was het eerste moment dat jij iets van het wonderbaarlijke oorlogsverhaal van jouw oma hoorde?	0.01
33	Als kind heb ik wel altijd vragen aan mijn oma gesteld.	0.01
36	En mijn oma gaf altijd antwoord, maar altijd wel positief antwoord.	0.01
38	Waardoor het voor mij best wel Ik kon doorvragen, ik kon altijd vragen aan oma.	0.02
41	Ik ga nu ook een kwartiertje of drie een beetje doorvragen.	0.01
42	En ik weet vanwege het verhaal dat er ook nog heel veel positieve, optimistische elementen in dit verhaal zitten.	0.01
43	Misschien toch eerst even, Elly, je was 15 toen de oorlog begon.	0.01
44	We zien hier een foto van het gezin bij de bruiloft van jouw broer Jaap.	0.02
48	Het leven leek, als je het zo ziet, eigenlijk nog best wel, ja mooi, als ik dat zo mag zeggen, in de oorlog, dat je nog niet We mochten niet ergens anders.	0.29
51	Vroeger huurde je natuurlijk een zaal of wat dan ook.	2.66
53	En we hebben zelf gekookt, want iets anders mocht gewoon niet.	0.02
58	Maar het was nog, als ik althans het verhaal zo lees het was, ja ik wil natuurlijk helemaal niets bagatelliseren maar het was nog enigszins te doen.	0.02
60	Dat is natuurlijk, zoals we allemaal weten, heel snel anders geworden.	0.02
61	Wanneer werd het voor jou duidelijk dat de maatregelen zo specifiek jegens Joden waren, dat je dacht dit is eigenlijk geen fijn leven meer?	0.02
67	En ik moest ik weet niet hoelang dat verder is maar toen moest ik van school af.	0.01
70	Wij mochten ook geen zaal huren om een feest te vieren.	0.02
74	Maar ik ben ondanks alles toch altijd wel een beetje nou, niet optimistisch wil ik zeggen, maar wel positief gebleven.	0.05
75	Er komt ook een moment dat je een ster moet dragen.	0.01
83	Waarop mijn vader zei: Ben je bang om te vertellen dat je Joods bent?	0.01
87	Dan word ik in dat Joodse hokje Terwijl ik één van de vele mensen ben in Nederland.	0.03
98	Had dat ook met de oorlog te maken dat je zo vroeg wilde trouwen?	0.01
100	Had het met de oorlog te maken dat je zo vroeg wilde trouwen?	0.01
102	Mijn schoonvader had ons allebei gevraagd om de beurt naar binnen gevraagd.	0.01
103	En hij zei: Misschien als jullie getrouwd zijn kunnen jullie misschien bij elkaar blijven.	0.02
104	Ook weer een teken hoe weinig ook de volwassenen wisten.	0.01
105	Want dat was natuurlijk niet zo, we konden niet bij elkaar blijven.	26.76
106	Op het moment dat je gearresteerd werd was het de mannen en de vrouw uit elkaar.	0.02
108	Maar goed, op het moment dat er bij jullie werd aangebeld jij zat toen bij je schoonouders, je zat bij jouw man Wim en zijn ouders.	0.02
110	Het moment dat de avondklok was ingegaan was al verstreken.	0.01
112	En toen is Wim toch met jou meegegaan toen jij werd opgehaald.	0.01
116	En toen is Wim naar zijn vader gegaan en hij heeft gezegd: Ik hoef niet mee, Elly wordt gehaald.	0.02
118	En toen heeft zijn vader de woorden gezegd waar ik hem nog altijd heel dankbaar voor ben.	0.01
131	Kamp Vught werd eigenlijk opgericht omdat men dacht dat er een capaciteitsprobleem was in Westerbork en Amersfoort.	0.02
132	Dat waren de twee concentratiekampen die op dat moment in Nederland waren.	0.01
133	En Vught werd opgericht om dat capaciteitsprobleem op te lossen.	0.01
134	Maar Vught was ook wel bijzonder omdat het een kamp was waar industrieën gevestigd zouden worden.	0.02
135	En waar dus dwangarbeid zou worden verricht door Joden.	0.92
136	Maar ook door gevangengenomen verzetsmensen gijzelaars, politiekgevangenen.	0.11
137	En die moesten daar voor de Duitse oorlogsindustrie gaan werken.	0.01
139	Want Elly, jij werkte ook in het kamp in een naaiatelier.	0.01
140	En ondertussen vertrokken er regelmatig ook treinen vanaf het kamp in veel gevallen naar kamp Westerbork.	0.01
141	Iedereen had door dat het zaak was niet op zo'n transport te worden mee gestuurd.	0.02
142	Uiteindelijk kom je wel op zo'n transportlijst terecht.	0.01
144	Hij had inmiddels een administratieve baan in het kamp en werkte dus voor de Duitsers.	0.02
145	En hoe hij dat deed, vertelt hij in de Spielberg Files.	0.02
146	Een project van Steven Spielberg, waarin kampoverlevenden vertellen over hun ervaringen.	0.01
147	En Wim vertelt daar hoe hij gebruik kon maken van zijn relatie met de Duitsers.	0.02
152	En hij heeft jou wel geholpen daar, in deze situatie?	0.01
163	Ben je dan bang voor de emotie die het bij je teweeg brengt?	0.01
165	Ik heb een ontzettend goede band met hem altijd gehad.	0.01
167	En ja, sinds het overlijden van hem heb ik deze beelden niet meer durven kijken.	0.52
170	En dat komt nog een aantal keren terug in jouw levensverhaal dat hij jou letterlijk of soms figuurlijk bij de hand heeft genomen om jou mee te sleuren door die oorlog.	0.02
172	Femmetje, misschien moet jij even uitleggen wat dat Philips-Kommando, want dat is uiteindelijk waar je terechtkomt om te werken, wat dat is.	0.17
174	Binnen Kamp Vught had je dus verschillende plekken waar je kon werken.	0.01
176	Philips had een fabriek in Eindhoven alleen die was gebombardeerd door de geallieerden omdat Philips al samenwerkte met de Duitsers en producten maakte voor de oorlogsindustrie.	99.18
177	En toen kwam de SS bij Frits Philips en die zei van: 'Wij willen graag een werkplaats openen in Vught en zou jij dat ook willen?'	0.02
178	In eerste instantie weigerde Frits Philips want hij wilde niet rechtstreeks voor die Duitsers werken.	0.02
179	Maar aan de andere kant had hij op dat moment duizend man personeel op straat staan omdat zijn fabriek gebombardeerd was.	5.03
180	En die moesten dus allemaal naar het oosten om te werken.	0.01
181	Dus door die werkplaats te openen in Kamp Vught kon hij eigenlijk weer onderdak bieden aan zijn mensen.	0.01
184	Want er werd 's nachts geluisterd naar Radio Oranje.	0.01
185	Men pleegde ook sabotage, dus dan werden die knijpkatten zo gemaakt dat ze het één keer deden namelijk tijdens de controle.	0.02
186	en vervolgens aan het front hielden ze ermee op, zeg maar.	6.69
188	Hoofd van de werkplaats, Carel Braakman heeft een heel listig plan bedacht, namelijk om de Joodse vrouwen die dus al steeds vanuit Vught op transport werden gezet naar Westerbork om die eigenlijk in veiligheid te brengen.	0.03
189	En dat plan was eigenlijk bizar als je dat nu hoort.	0.01
190	Maar dat ging erover dat Joodse vrouwen zogenaamd lange dunne vingertjes zouden hebben, waardoor zij beter en geschikter waren om aan een speciaal soort lamp te werken die weer heel belangrijk was voor een bepaald raket, zeg maar, in die oorlog.	14.47
194	Maar ik denk dat er een heleboel vrouwen hier zitten met dunne vingers.	0.01
195	Maar die dunne vingers hebben je op dat moment Mijn leven gered.	0.02
196	Nu is nog niet zo lang geleden het Holocaustmuseum geopend hier in Amsterdam.	0.02
199	Jij bezocht met onze verslaggever Max Terpstra dat museum.	0.02
207	Er lopen mensen rond die mij haten omdat ik Joods ben.	0.03
208	Maar ze kennen me helemaal niet, ze weten niks van me af.	0.02
214	Ik vind dat zo'n bordje Hoe durfden ze dat op te hangen?	0.01
221	Dit hier, dit is de ruimte van de Philips-fabriek, van Kamp Vught.	0.02
223	Philips kwam daar achter en die heeft toen gebeld, schijnt.	0.02
227	En die heeft gezegd dat dit allemaal vrouwen zijn met hele fijne vingertjes.	0.02
229	'En die mag je niet vermoorden want die hebben we echt nodig in de fabriek.'	0.01
230	Ik moest solderen, een draadje aan iets anders solderen.	0.01
235	En rijdt iemand hier rond in een museum, wat nieuw is.	0.14
240	Het is voor mensen die niets weten en alleen maar Joden haten eigenlijk omdat ze haten, is het goed dat ze die dingen zien.	0.03
241	Je moet elkaar leren kennen, dan haat je elkaar niet meer.	0.01
246	Ja, wij gaan terug van dat Holocaustmuseum in Amsterdam naar de periode in Kamp Vught.	0.02
247	En we komen langzamerhand op een plek want het is je relatief binnen alle narigheid daar nog redelijk goed gegaan door dat Philips-Kommando.	1.28
248	Je kreeg nog te eten, je werd nog gespaard voor al die treinen die al wel naar het vernietigingskamp reden.	0.02
251	Alle leden van het Philips-Kommando werden toen op transport gezet.	0.01
253	Het was een soort eindspel wat ook plaatsvond tussen de kampcommandant en de directeur van Philips die natuurlijk zijn mensen probeerde te sparen.	0.01
254	Maar die kampcommandant, inmiddels was Nederland al geruimde tijd Judenrein verklaard, die had zoiets van: Ik zit hier nog met 500 Joden, die wil ik weg hebben, die moeten ook naar die vernietigingskampen.	0.03
256	Hij heeft er toen voor gekozen om ze midden in de nacht want op dat moment was er geen toezicht van Philips om ze op transport te zetten, rechtstreeks vanuit Vught naar Auschwitz.	0.03
257	Dat is twee keer gebeurd, één keer eerder en dit laatste transport.	0.01
258	Het waren de laatste Joden in Kamp Vught of de laatste Joden officieel in Nederland, want iedereen was al afgevoerd.	0.04
259	Elly, 91 mannen, 389 vrouwen 17 kinderen van dat Philips-Kommando werden afgevoerd.	0.01
264	Nee, want als je het niet weet, waar moet je angst voor hebben?	0.01
266	Er waren wel mensen die het wel dachten te weten en die daar dan ook opmerkingen over maakten.	0.02
268	We hadden geen gewone trein, we hadden goederenwagens of veewagens.	0.01
270	Er waren erbij die mensen hadden die wel Maar ik zat in een wagon waar zo iemand niet zat dus ik wist het gewoon niet.	0.02
273	En ik dacht eigenlijk dat we naar Westerbork gingen.	0.01
276	Wist je wel dat als je naar Auschwitz ging, dat je dan naar een vernietigingskamp werd gebracht?	0.03
278	Wist je op dat moment, we hebben het dan over 3 juni 1944 dat er vernietigingskampen bestonden waar mensen vernietigd werden?	4.68
279	Er zullen mensen geweest zijn die het geweten hebben maar ik was een meisje van 16, 17 jaar.	14.7
284	Ik vroeg me af, ik heb ook naar de serie De Joodse Raad gekeken.	0.02
287	Maar of het soms ook misschien een manier van overleven is dat je misschien niet alles per se wil weten.	0.01
289	Ik heb wel iets in mijn karakter dat ik een schermpje kan laten vallen.	0.01
292	Er waren verschillende Dat heb ik in het kamp heel vaak gedaan.	0.01
297	Want jij bent een van de weinige mensen die nu nog leven en een goed verhaal kunnen vertellen die dit hebben meegemaakt.	0.17
298	Kun je nog iets vertellen van de aankomst toen je daar aankwam op Auschwitz?	0.01
302	We kwamen daar aan en ja, ik denk dat het een soort, wat was het ik neem aan waar alle treinen gewoon aankomen.	0.09
311	En het werd dus in Auschwitz nooit helemaal donker.	13.64
313	Je kwam aan en het was donker maar het leek ook alsof het toch licht was.	0.02
323	Nou, dat is Dat kan je nooit begrijpen, dat kan niet.	0.02
329	Want al die andere mannen hadden ook hun vrouwen bij ons.	0.01
333	Hij had een flinke stem en die heeft hij dan ook gebruikt.	0.05
335	Of word je ook verdrietig dat je denkt: o, hij is ook hier?	0.01
338	Nee, ik was eigenlijk blij dat hij nog leefde en dat hij daar stond.	0.03
342	Ik vind het zo knap van mijn opa dat hij toen in die condities kon bedenken dat verbinding kan zorgen voor overleven.	0.02
344	Dat hij dat altijd heeft kunnen bedenken op dat moment.	0.01
347	Want wat ik eigenlijk dacht, daar heeft hij misschien een flinke klap voor gekregen.	0.01
349	En dat kon me eigenlijk op dat moment niet schelen.	0.01
351	Femmetje, de verhalen over Auschwitz zijn dat er heel veel mensen aankwamen in die veewagens en eruit werden gedreven en eigenlijk bijna rechtstreeks de vernietiging in werden gejaagd.	97.62
355	Het is het enige transport het enige transport wat Auschwitz binnen is gekomen dat niet geselecteerd is.	12.92
356	En met selecteren bedoel ik dat er soms mensen uit werden gehaald die werden gebruikt om te helpen bij het vergassen van Joden want dat was het werk.	0.03
357	Maar ja, hoe is dat gekomen natuurlijk dat dat niet gebeurd is?	0.01
358	En men denkt dat Frits Philips, of in ieder geval een van de Philips-mensen contact heeft opgenomen met het hoofd van de SS in Berlijn.	0.05
359	En dat zij gezegd hebben: Er komt nu een transport dat bestaat uit louter vakarbeiders en deze mensen mag je gebruiken voor de oorlogsindustrie.	0.02
360	Die mogen bij Telefunken werken, dat was natuurlijk zijn concurrent maar ze mogen niet vergast worden.	0.02
363	En dan kom je daar aan en je weet natuurlijk niet dat je nog geluk hebt eigenlijk.	0.01
364	Want je wist natuurlijk ook niet wat het lot van die anderen op dat moment was.	0.01
367	En die tatoeage, zei jij net, was een van de eerste elementen waarvan jij dacht, ik ga eens aan mijn oma vragen wat dat is.	0.02
368	Wat zei ze toen eigenlijk, toen jij vroeg naar die tatoeage?	0.04
371	En dan vertelde ze ze draaide het altijd zo, wat ik net ook al zei dat het iets positiefs werd.	0.01
372	Ik weet nog dat je me vertelde dat je dan samen met je vriendin Janny een tomaat vond.	0.02
375	Dat je dan dat vond en zei: En toen had ik eindelijk weer wat te eten!	0.07
376	Dus als kind ze bracht het voor mij zo dat het wel weer positief werd.	0.08
380	Elly, je bent in een kamp waar ongelooflijk veel mensen dagelijks worden vermoord.	1.47
381	Jij zit in dat kamp en je hebt werk en dat houdt jou ook voor een deel In Auschwitz had ik geen werk.	0.03
384	Je was zeg maar geselecteerd eventueel om later weer te gaan werken bij Telefunken.	5.59
387	Wist je op dat moment, na een paar dagen of langer wat er in dat kamp wel gebeurde?	0.01
389	Maar ik wist niet dat wij dus later naar Telefunken zouden gaan.	22.4
391	Je wist ook niet wat je perspectief was natuurlijk.	0.01
392	Want na vier dagen zijn er een aantal vrouwen en misschien ook wel mannen, uit Auschwitz weggegaan.	0.03
397	Ik ben er toen een paar maanden gebleven en na een paar maanden zijn wij er ook uitgehaald.	0.01
398	In die paar maanden heb ik niet hoeven te werken heb ik niks hoeven te doen, alleen maar in de hete zon gestaan.	0.23
399	Ja, want het is het verhaal dat je soms associeert misschien heb ik de verkeerde boeken gelezen maar dat Auschwitz kou en honger is.	0.1
400	Maar bij jou las ik vooral de hete zon waar je in moest staan.	0.17
401	Ja, ik ben een paar maanden geweest precies in de hete tijd.	1.64
410	Ja, ik zat in een barak met z'n allen, dus alle vrouwen die uit Vught kwamen en er waren drie vrouwen één was 15 jaar en die was barakoudste.	0.02
414	Ja, maar later, moet ik eerlijk zeggen toen heb ik haar ik-weet-niet-waarnaartoe gewenst maar ik heb later gehoord dat zij erbij was het was een Pools-Joods meisje, dat ze haar ouders hebben vermoord.	0.03
416	En ze was 15 jaar dat is dus voor haar 15e jaar gebeurd.	0.02
418	Is dat in zijn algemeenheid zo als je kijkt naar de mensen die je ontmoet in omstandigheden van gruwelijke oorlog dat je ziet dat iedereen over allerlei grenzen heen gaat omdat je gewoon toch moet overleven?	0.02
422	Ik was dus met mijn vriendin die ik in het kamp heb leren kennen, Janny.	0.01
427	En dat is iets en dan kan ik een ander verhaal vertellen ik weet niet of dat nu te pas komt dat Wim in een ander kamp zat waar vrouwen waren die bij ons in het kamp woonden, of sliepen en die daar werkten.. Dat was, even kijken, ik werkte bij Telefunken Hagenuk!	0.04
428	Dat is dus ook net zo'n soort fabriek als Telefunken.	0.01
430	En Jannie en ik hadden brood gespaard en daar hadden we dagen over gedaan.	0.01
432	En op een dag hebben we dat gestuurd met een van die Hongaarse meisjes mee om aan Wim te brengen.	0.1
436	Het bleek een heel brood te zijn en een andere meisje en dus een ander stuk brood.	0.02
437	Op dezelfde dag dat wij dat stukje brood het was maar zo'n stukje, hoor, naar hem stuurden had hij een brood naar ons gestuurd.	0.01
441	En hoe hij eraan kwam heeft hij mij verteld uiteindelijk, was ik niet bij.	0.02
442	Hij heeft sigaretten gestolen en hij was zelf een sigarettenroker.	19.4
443	Maar echt, nou ja hij stond er mee op en hij ging er mee naar bed, met die sigaretten.	0.02
444	En hij is naar de keuken gegaan en hij heeft gezegd ik wil een heel brood voor die sigaretten hebben.	0.02
445	Heeft dus de sigaretten afgestaan, heeft het brood meegenomen en dat naar mij toegestuurd.	0.01
447	Kijk, als ik dit vertel, dan denk je: ach, leuk verhaaltje.	0.01
449	Het is de waarheid en het is iets wat niet logisch is.	0.01
450	Als een man zo'n honger heeft, dan steelt-ie en eet hij 't zelf op.	47.44
453	Er komt een moment dat jullie uit Auschwitz weer weggaan.	0.26
455	Ze zaten te wachten in Auschwitz totdat de fabriek waar ze zouden gaan werken geopend werd.	0.03
457	Die stond eigenlijk bij Berlijn, maar was daar gebombardeerd.	0.01
458	En die werd dus opnieuw gebouwd daar in de buurt, Lange-Bilau.	0.01
463	En ook daar in Lange-Bilau kom je weer in contact met Wim.	0.01
464	Jullie kruisen elkaar als hij een nachtdienst heeft bij Telefunken de fabriek waar jij dagdienst hebt.	0.01
466	Jullie smokkelden briefjes naar elkaar, begreep ik?	0.15
479	En ik heb een briefje van hem gekregen dat ik achter mijn machine zat en moest werken.	0.01
483	Die had de dag ervoor een meisje flink stokslagen laten geven.	0.03
485	En op dat moment zat ik een briefje te lezen, al was het dan klein.	0.01
487	En ik keek op ik denk: O god, Kindler kijkt naar me!	0.01
494	Je moet ook even vertellen wat je met dat briefje deed.	0.01
500	Want ik dacht, als hij naar me toe komt en hij pakt dat briefje af, staat die naam Wim erop.	0.21
501	Het is voor hem heel makkelijk om daarheen te gaan: Wie heet hier Wim?	0.01
507	Jullie werden de laatste maanden van de oorlog continu opgejaagd.	0.01
511	Uiteindelijk, ik ga er met grote stappen doorheen kom je aan in Zweden.	0.02
513	In het ziekenhuis geven ze je eigenlijk op, zoals ik het lees.	0.01
514	En dan zeg jij: nou ja, dan ga ik in ieder geval zelf dood.	0.01
517	Een korte tijd ervoor heb ik mijn zusje in een kamp ontmoet.	0.01
527	En dat zijn die verpleegsters die er dan ook waren.	0.01
534	En toen bleek in Nederland, toen lag Wim nog in 't ziekenhuis en toen heeft Wim gezegd, laat voor alle zekerheid nog even je longen nakijken.	0.02
535	En toen bleken mijn longen nog steeds niet goed te zijn.	0.08
536	Want ik ben zogenaamd genezen naar Nederland gegaan.	0.03
538	Heb jij er eigenlijk de rest van je leven ook nog last van gehad, van je lijf?	0.01
542	Nee, ik heb jarenlang helemaal geen last ervan gehad.	0.01
543	En in het begin moest ik dus veel rusten en moest ik speciaal eten en melk drinken.	0.01
548	Maar nee, het is de laatste tijd, de laatste paar jaar dat ik een paar keer longontsteking heb gehad.	0.34
554	Maar ik was dus in Nederland gekomen en ik ben naar zijn nichtje gebracht.	0.01
556	En haar man heeft me toen naar het ziekenhuis gebracht.	0.01
558	Toen dacht ik: Die man die daar ligt, die heeft een heleboel meegemaakt.	0.03
562	Terwijl mijn man een zachte, lieve man en een heel sociaal mens was.	0.01
563	En was je misschien bang dat dat ook hem zou overkomen?	0.01
565	En toen dacht ik: Als ik naar binnen ga ik ben twintig jaar en ik ben met die man getrouwd!	0.57
570	Ik liep naar het bed en daar lag een héle lieve man!	0.01
572	Denk je dat hij dat misschien andersom ook wel even gedacht had?	0.01
577	Heb jij het idee dat alles wat je in die jonge leeftijd aan gruwelijkheden hebt meegemaakt, dat dat je heeft gevormd?	0.01
578	Ik denk toch wel dat mijn karakter toch wel veranderd is daardoor.	0.01
583	En als je dat dan meemaakt dan moet je wel veranderen.	0.01
586	Maar in alles wat je vertelt over de gruwelijkheden praat je eigenlijk altijd heel lief.	0.01
587	Als je het hebt over iemand die een kampcommandant is dan zeg je: 'Dat was niet zo'n hele lieve man.'	0.01
590	Nou ja, ik leg je geen woord in de mond maar ik zou me kunnen voorstellen Ik kan nog een erger woord bedenken!	0.01
596	Is dat iets wat je gedurende het leven kwijtraakt of heeft dat nooit echt postgevat?	0.01
600	Want ik zeg altijd: de nazi's waren Duitsers maar niet alle Duitsers waren nazi's.	0.02
605	Maar laten we zeggen: verstandelijk begrijp ik het maar het lijkt mij toch wel een ongelooflijk talent om dit ook daadwerkelijk te kunnen, niet te haten.	0.01
606	Nou, ik heb dus toen ik terugkwam Ten eerste had ik mijn man terug.	0.01
609	En later toen ik kinderen kreeg en toen ik kleinkinderen kreeg, het was gewoon een heel goed mens.	0.01
614	Maar toch en natuurlijk alleen maar omdat de balans zo treurig is: Je ouders zijn vergast in Sobibor.	0.09
618	Zijn vrouw in Auschwitz, samen met hun drie kinderen.	0.01
619	Julia en haar man in Auschwitz, net als de vrouw van broer Jaap.	0.08
621	Dat is natuurlijk een afschuwelijk verdrietige balans, toch?	0.01
623	Het is heel gek misschien, maar ik denk niet aan wat ík heb meegemaakt.	0.01
624	Ik ben eruit gekomen, redelijk goed, vind ik want als je 99 jaar wordt, mag je toch zeggen dat je er goed uit bent gekomen.	6.54
626	Natuurlijk zijn er ook bij ons thuis wel dingen gebeurd die minder leuk waren.	0.05
629	En ik heb dus ook na de oorlog dingen meegemaakt die erg moeilijk waren.	0.03
635	Ik heb dat uitgeknipt en die foto staat bij mij thuis op de kast met dat ding er ook boven.	0.01
640	En wat ze gelukt is, daar heb ik intens verdriet van.	0.04
644	Wat ik lastig vind: Kijk, als je niet de oorlog hebt meegemaakt en je probeert je daar op allerlei manieren via school en andere verhalen en films in te verdiepen dan is het makkelijk om op een gegeven moment te snappen dat de nazi's niet deugen.	0.01
645	Maar het is best wel moeilijk om dan ook te zien dat de Nederlanders bij terugkeer bijvoorbeeld, ook niet zo oké zijn.	0.01
647	Dat die mensen, jij geeft ze een bepaalde naam die in die kampen helpen die eigenlijk ook Joods zijn of dwangarbeiders zijn of wat dan ook, maar de Duitsers helpen ook alle agressie en sadisme in zich kunnen hebben.	2.61
656	Ik had altijd een engeltje boven mijn hoofd, denk ik.	0.01
658	Want ook die terugkeer in Nederland: Het is ook niet zo in zijn algemeenheid is dat natuurlijk ook wel schoorvoetend toegegeven in de geschiedenis.	0.09
659	het is niet zo dat de mensen die terugkwamen met open armen werden ontvangen?	0.01
662	Ik kwam op Schiphol aan dat was toen maar heel klein, want dat was gebombardeerd van tevoren al en ik kwam eraan en ze vroegen aan mij: waar wilt u naartoe?	0.01
663	Ik zei, dat vind ik een goede vraag, maar die kan ik niet antwoorden.	0.01
665	En waar ik woonde, mijn ouders, die zijn er ook niet meer.	0.01
666	Het is een illustratie van ook als je terugkomt, val je gewoon in een groot zwart gat.	0.01
667	En ook de spullen bijvoorbeeld van Elly's ouders en van haar broers en zussen die wel ondergebracht waren bij buren of bij vrienden daar is nauwelijks iets van teruggekomen.	0.05
668	Ik wil nog heel even, voordat we gaan afsluiten, naar deze tijd.	0.01
669	En deze tijd is een tijd waarin je ik weet niet of je het ervaart maar waarin er wel sprake is van toenemend antisemitisme.	28.18
670	Waarin er sprake is van een gepolariseerde samenleving op allerlei niveaus, in ons eigen land, in Europa.	0.02
674	Ik zei van de week: Ik ben weer terug in de vorige eeuw, 1930.	0.01
678	En toen kwamen er ook allemaal dingen van werden we ook uitgescholden vaak.	0.06
688	Je zegt altijd, door het Philips-Kommando heb ik feitelijk de oorlog overleefd.	0.04
691	Muziek speelde een belangrijke rol in jullie leven.	0.45
692	We hebben Ruben Heijn gevraagd een lied voor jou te zingen.	0.01
693	Hij legde zelf met zijn vader op 4 mei een krans op de dam.	0.01
694	En hij zingt nu speciaal voor jou, Elly een lied dat Wim ook voor je zong.	0.02
698	*I want my arms around you *The charms about you *Will carry me through *To heaven *I'm in heaven *And my heart beats so that I can hardly speak *And I seem to find the happiness I seek *When we're out together, dancing cheek to cheek* Ik zou naar je toe willen komen, maar dat kan niet.	0.04
700	Voor wie het verhaal van Elly wil nalezen kan dat in het prachtige boek van Femmetje de Wind: Hij noemde me Elly.	0.01