Tijd voor MAX 🇳🇱

_id	68e5cacba9ca4362da80f6aa
url	https://npo.nl/start/serie/tijd-voor-max/seizoen-17_1/tijd-voor-max_658/afspelen
datetime	2025-09-24 17:10:00
description	An Gaiser leert ons graag kijken naar wat er niét gezegd wordt. In haar nieuwe boek laat ze zien hoe dit helpt om misverstanden in gesprekken te voorkomen. * Diny van Hoften over de documentaire Ons Campertje. Het is een bijzonder liefdesverhaal over Hans en Wil, die al heel lang samen zijn, maar waar bij Wil alzheimer werd geconstateerd. * Tim van Hattum ontvangt een eredoctoraat van De Open Universiteit. Hij denkt namelijk dat Nederland koploper kan zijn in het oplossen van klimaatproblemen. * Henk Poort en Marjolijn Touw treden op met een lied uit de muziekvoorstelling Als de dag van Toen.

 

Statements

idx	statement	score
1	Maar ook gelauwerd programmamaker Frits Spits, pseudoniem van Frits Ritmeester die per 1 januari op 77-jarige leeftijd met pensioen gaat.	5.8
2	Hij is blij en dankbaar dat hij 52 jaar lang luisteraars heeft mogen vermaken, troosten en inspireren met woorden, muziek en boeken.	3.97
3	Tot die tijd is hij nog wekelijks te horen in het zaterdagochtend- programma De Taalstaat.	5.43
4	En actrice Jette van der Meij maakte vandaag bekend na 35 jaar te stoppen als Laura Alberts in Goede Tijden Slechte Tijden.	21.24
5	Vanaf de eerste aflevering in 1990 speelde de actrice een hoofdrol.	7.92
6	Speciaal voor haar afscheid keert haar soap-zoon Reinout Oerlemans bekend geworden als Arnie Alberts, voor één keer terug.	9.58
7	De hereniging tussen Laura en Arnie is te zien in een speciale jubileumaflevering ter ere van het 35-jarig bestaan van de serie.	7.69
8	Morgen krijgt Tim van Hattum een eredoctoraat van de Open Universiteit voor de manier waarop hij zijn kennis over klimaatverandering toegankelijk maakt.	12.26
9	En daarnaast biedt hij klimaatoplossingen vanuit een positief gezichtspunt.	6.1
10	Geen doembeeld, zoals deze verdwijnende gletsjer, maar een groen beeld.	3.54
11	Tim, er wordt heel vaak een inktzwart scenario geschetst over het klimaat.	7.67
12	Maar jij pakt het heel anders aan en daar heeft jouw dochter Jasmijn van alles mee te maken.	3.77
14	Ik ging een aantal jaar geleden bij mijn dochter in de klas een lesje klimaatverandering geven.	11.77
15	Want het is nog geen onderdeel van het standaard lespakket.	12.96
16	Dus ik ging met mijn beelden van smeltende gletsjers, overstromingen bosbranden, vluchtende kangoeroes aan kinderen laten zien waarom klimaatverandering zo belangrijk is.	9.0
17	En ik keek de klas rond en ik zag die kinderen mij met grote ogen aankijken.	4.15
20	Ik dacht: dit is het verhaal dat wij als wetenschappers al 40 jaar vertellen dat klimaatverandering een groot probleem is, heel urgent.	8.19
22	Het is belangrijk om die urgentie te blijven vertellen maar we hebben ook een ander verhaal nodig om mensen in beweging te krijgen.	4.23
24	Dat doe jij ook middels dit boek, Klimaat Kampioen.	5.17
25	Want helemaal in het begin geef je al vijf redenen aan voor hoop.	3.63
28	We zijn rijkelijk laat, maar het is nog niet te laat om het tij te keren en klimaatverandering binnen de perken te houden.	5.26
29	Tweede reden: we hebben de oplossingen om het probleem aan te pakken.	4.12
31	Het probleem is: er zijn heel veel verschillende soorten oplossingen nodig.	4.9
33	Maar de meeste oplossingen zijn al beschikbaar en om ze op wereldwijde schaal door te voeren is 2 tot 4 procent van de wereldwijde economie nodig.	17.52
35	Maar als wij het niet doen, gaat het ons 4 tot 5 keer zoveel geld kosten.	41.48
38	De natuur is de belangrijkste oplossing die we op grote schaal over het hoofd zien.	6.1
39	Wij focussen erg op technologische oplossingen maar de natuur is eigenlijk onze belangrijkste bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering.	12.13
41	Die is heel goed in staat hele grote hoeveelheden CO2 op te nemen.	63.69
42	Dat doet hij al maar als je de natuur kapot maakt, neemt dat vermogen af.	5.06
43	Tegelijkertijd helpt de natuur ons bij het weerbaarder worden tegen de gevolgen van klimaatverandering.	84.0
44	En de vijfde reden, misschien wel de meest hoopvolle is dat uit recent onderzoek blijkt dat 80 tot 90 procent van de wereldbevolking zich ernstig zorgen maakt over de klimaatcrisis.	90.51
46	Dat zijn nu net de mensen die niet aan de touwtjes trekken.	3.67
47	De mensen die het wel kunnen doen, doen er niks aan.	5.02
50	Maar toch hebben die mensen met elkaar, en met zijn allen kunnen we heel veel impact hebben om de goede kant op te bewegen.	4.49
52	Dat is een hele grote groep die je eigenlijk niet hoort.	5.08
53	Je hoort vooral de mensen die het niet willen die schreeuwen dat het onzin is, en je hoort de klimaatactivisten.	4.88
54	Maar grote middengroep moeten we in beweging krijgen.	6.05
57	Kijk om ons heen naar de hele politieke toestand waarin we zitten.	4.2
58	Wij zijn vooral bezig met geopolitieke ontwikkelingen die ook verschrikkelijk zijn en heel urgent begrijpelijk dat dat onrust zaait maar wat er eigenlijk ontbreekt is in de politiek.	4.85
59	Het kortetermijndenken regeert, we worden steeds afgeleid.	6.63
61	Maar de klimaatcrisis gaat ondertussen gewoon door.	23.95
62	Wat we nodig hebben is een langetermijnvisie, een verhaal een langetermijnperspectief over de wereld die wij met zijn allen kunnen creëren als we de goede dingen doen.	4.02
66	En je hebt ook een kaart van 2120 hoe Nederland er dan moet uitzien.	4.76
70	Want we moeten echt anders naar de toekomst kijken en je moet Nederland zien als een deltaland.	8.47
71	Wij hebben deze kaart met een groep onderzoekers van de Wageningen Universiteit ontwikkeld.	6.92
72	Om te laten zien hoe Nederland eruit kan zien als we de natuur en natuurlijke systemen weer centraal stellen in alle ruimtelijke ontwikkelingen die we in Nederland moeten nemen.	6.77
74	We laten de kust meegroeien met de zeespiegelstijging.	91.05
81	Maar we moeten wel goed nadenken hoe en waar we die bouwen.	4.45
83	1 miljoen woningen moeten er nog bijgebouwd worden.	75.24
84	We moeten vooral kijken hoe we dat doen in de steden die er al zijn.	4.14
85	Als we gaan bouwen moeten we kijken dat we dat klimaat-adaptief doen.	9.52
88	Maar we moeten de groei van de woningbouw ook zoeken op hoger gelegen gebieden.	9.69
90	Wij krijgen te maken met de gevolgen van klimaatverandering net als elk ander land.	48.4
92	Dan moeten we goed nadenken over waar we gaan bouwen.	4.36
94	Waar we ruimte maken voor natuurlijke klimaatbuffers waar je water kunt opvangen voor periodes van droogte.	55.1
95	Ruimte creëren voor water om overstromingen te voorkomen.	90.65
98	Maar ik merk dat helemaal niet bij de politieke partijen dat ze een grote visie hebben op klimaat.	5.18
100	Zeker als we nu naar de politiek kijken het gaat over een hele boel verschillende onderwerpen.	4.6
103	De kernboodschap van het boek als er één land in de wereld is die de kennis en financiële middelen heeft om te laten zien hoe een laaggelegen deltaland toekomstbestendig ingericht kan worden dan is het Nederland.	17.33
104	Als we investeren in kennis en innovatie en de krachten bundelen kunnen wij aan de wereld laten zien hoe je dat doet.	4.62
106	Hoe je hier nog steeds veilig kunt wonen en geld verdienen.	5.88
113	Het positieve verhaal van Tim van Hattum staat in dit boekje en is vanaf volgend jaar ook in het theater te zien met de voorstelling Only Planet.	7.08
116	Forensisch gedragsexpert An Gaiser leert ons graag kijken naar wat er níet wordt gezegd.	5.15
117	In haar nieuwe boek Verborgen Signalen dat er zo uitziet, laat ze zien hoe dit helpt om misstanden in gesprekken te voorkomen en de waarheid sneller boven tafel te krijgen.	16.69
120	Maar bij jou is het in je jeugd ontstaan in de praktijk.	4.04
121	Omdat je al vroeg geconfronteerd werd met het feit dat je goed moet kijken naar non-verbale signalen.	4.82
123	Ik heb een lastige jeugd gehad met ouders met psychische problemen.	19.47
124	Daardoor heb ik geleerd heel alert te zijn om elke situatie die naar mij toe kwam, om daarop te reageren.	3.47
128	Daardoor heb ik ook geleerd in mijn latere leven om bijvoorbeeld ook te laat te reageren.	3.38
130	Of was het lastig was of met autoritaire mensen te maken had.	6.17
132	Dus het boek is eigenlijk een verhaal over hoe ik persoonlijk en ook professioneel mezelf ontwikkeld heb door naar verborgen signalen te kijken.	4.03
139	Want er zijn signalen, maar veel mensen zien ze niet omdat we geneigd zijn steeds meer te luisteren naar wat mensen zeggen.	50.8
141	Sterker nog, heel veel mensen zeggen vaak dat ze dingen niet zien in het gezicht van mensen of het lichaam van mensen.	17.69
142	Vaak is het dat als je weet waar je naar moet kijken dat het op gaat vallen en dat je daardoor gaat kijken naar wat mensen eigenlijk niet zeggen.	6.27
144	Kun jij een voorbeeld geven van een verborgensignaal?	6.02
145	Bijvoorbeeld mensen die spanning ervaren en neigen terug te trekken die laten juist minder op hun gezicht zien.	54.42
148	Het is ter bescherming zodat je niet gezien wordt door de vijand.	5.48
149	Je ogen sluiten niet helemaal of je kunt ze niet helemaal opentrekken.	39.79
154	Dat zijn signalen die voor andere mensen verborgen blijven.	5.02
155	En die zijn juist lastig omdat we geneigd zijn als mensen zich terugtrekken uit de interactie dat we gaan duwen omdat mensen er onrustig van worden.	19.97
156	En als je gaat duwen bij mensen die dat hebben, bereik je het tegenovergestelde?	9.26
157	Klopt, ze trekken zich nog meer terug omdat ze nog meer spanning beleven.	3.94
158	Er wordt ook vaak gezegd dat lichaamstaal nooit liegt.	41.35
161	Mensen die zeggen dat ze aan een lichaamstaal kunnen zien of iemand liegt, liegen zelf.	84.29
162	Bij Sybrand zie ik fronsen of aanspannende oogleden.	65.84
164	Heel veel mensen denken dat het direct gewend is aan emoties.	12.95
165	Maar het zegt meer over of je comfortabel of niet comfortabel bent in de interactie.	4.35
167	Hoe komt het dat we zo snel geneigd zijn die conclusies te trekken?	8.58
170	Net als een auto snel op je af kan komen, dan wil je die ontwijken.	18.78
172	Want als je je ogen sluit, zie je de auto niet dichterbij komen.	73.33
174	Als je iemand intimiderend vindt moet je wel blijven kijken.	7.77
175	Sommige mensen kijken weg anderen trekken hun lippen naar binnen.	56.31
176	Zo heeft iedereen verschillende bewegingen die zegt wat ze nodig hebben in het gesprek.	3.6
184	Jullie gaan meekijken en ik ga gewoon zeggen wat er gebeurt.	3.83
185	Omdat heel veel mensen denken dat hij heel weinig laat zien.	5.51
190	Zijn bovenlip gaat iets verder omhoog dan zijn andere lip.	69.59
197	Je kunt zien, het onderste ooglid zegt dat hij wil observeren.	4.84
199	En de wenkbrauwen omhoog zegt dat hij naar voren wil treden.	4.61
201	Veel mensen zeggen dat hij een vrolijk gezicht heeft maar aan de binnenkant is hij heel druk.	3.68
202	En moet hij soms langer nadenken voor hij zijn mening vormt.	3.59
205	Die zat deze week te praten bij Pauw & De Wit om te praten over de rellen in Den Haag.	6.84
208	En zij heeft de neiging haar kin naar voren te trekken en zijn gebruikt haar lichaam ook veel om een punt te maken.	3.85
211	Vindt u extreemlinks gevaarlijker dan extreemrechts?	16.68
214	Maar ik vertel u net wat ik als oud-minister allemaal heb gelezen en heb meegemaakt.	3.94
215	Ik vertel u net dat dit al jarenlang een dreiging is.	3.68
217	Als we dit gesprek hebben, en ik geef u net aan hoe zorgelijk dit is en hoe we dit de afgelopen jaren, jaren veel verder dan de afgelopen twee jaar, zien groeien in ons land extreemrechts, als we 't daar nu al een half uur over hebben is het een gekke vraag.	3.88
220	Ze laat ook met haar lichaam zien hoe fel ze in haar toon is.	4.03
221	Dat maakt dat mensen haar kunnen percipiëren als vrij agressief kort door de bocht, impulsief.	26.53
225	Wat je ziet, en wat we van de wetenschap weten is dat mensen ook glimlachen als ze de neiging hebben toch met jou de verbinding aan te gaan.	6.69
227	Maar als je heel confronterend bent en je bent ook bezig met de relatie kun je gemixte signalen laten zien.	9.95
232	Het boek 'Verborgen Signalen' is vanaf nu te verkrijgen.	11.47
234	Toen Wil in 2019 hoorde dat ze alzheimer had besloot haar man Hans niet bij de pakken neer te gaan zitten.	26.12
235	Hij kocht een camper en sindsdien reizen ze samen de wereld rond.	9.06
236	Regisseur Diny van Hoften ging met hen mee en legde de zorg, de liefde het onbegrip en de lachbuien van Wil allemaal vast.	5.55
237	Ik ben in het begin bang geweest voor het onbekende, hetgeen wat je niet weet.	3.61
244	Maar op moment dat je leeft in de wereld van Wil ervaar je dat allemaal niet.	5.14
251	Maar op moment dat je er door derden op geattendeerd wordt Dat je het van buitenaf bekijkt eigenlijk?	5.4
257	Toch was je heel standvastig in je besluit doktoren raadden het destijds af om te gaan.	6.08
259	Toen ik dit plan had, waren alleen Wil en ik ervoor.	3.72
260	De casemanager vond het niks, de doktoren vonden het niets.	7.34
264	Omdat ik vind dat zelfredzaamheid een goed iets is.	7.34
267	Op het moment dat de Alzheimer werd gediagnosticeerd toen was er nog een redelijke vorm van communicatie.	18.19
268	Op moment dat de neuroloog zei: Jij hebt Alzheimer wist Wil al niet meer wat het was.	12.45
269	Op dat moment zat ik te huilen, en ging Wil mij troosten omdat ze niet begreep waarom ik verdrietig was.	3.79
270	Ik heb voor een aantal redenen gekozen voor dit scenario.	3.57
271	We houden van samen wandelen, dat doen we kilometers per dag.	58.84
273	Voor de camper hadden we al een auto, een Vito dat je wat hoger zat.	8.44
278	We rijden heel veel met Flipje, die heeft Wil op schoot.	8.25
281	Daar vertelt ze tegen wat ze ziet, wijst ze ook naar.	6.96
282	Dus ik heb naast me eigenlijk een reisgids die vertelt wat er voorbij komt.	3.44
283	Een van de grote voordelen is, ik film elke meter met de dashcamera.	22.66
284	En als we samen 's avonds het materiaal op de laptop zetten dan wijst Wil aan wat we hebben gezien.	3.89
287	Daardoor hebben jullie ook je eigen wereld gecreëerd.	3.67
289	Maar toen kwam ineens Diny, en die zei: Ik ga lekker mee.	4.76
291	Voor mij was het fantastisch dat ik Hans en Wil mocht filmen.	3.81
299	Hans, jij kwam erachter doordat Wil op een dag niet meer thuiskwam van met de hond wandelen.	5.42
300	Later bleek dat ze naar haar ouderlijk huis was gegaan.	7.96
301	Dat was het moment waarop je dacht: Dit klopt niet helemaal.	3.95
303	Maar het duurde ook geen jaar meer voor dat ze jou niet meer herkende.	3.6
304	Dat proces ging snel, hoe kon jij zo snel schakelen?	4.19
305	Waar je tegenaan loopt, is de vraag of het proces zo snel gegaan is of dat wij het heel laat gesignaleerd hebben.	4.81
306	Onze oudste zoon is de mening toegedaan dat het al uit 2015 dateert.	6.91
307	Toen ik in het ziekenhuis was voor een ontstoken hartzakje.	23.39
310	Ze zei, die zijn even naar het ziekenhuis, zo terug.	16.7
312	Mijn zoon vond het raar dat zij hem niet goed had geïnformeerd.	12.34
315	Een van hen ging wel eens boodschappen doen met Wil.	5.89
317	Of ze ging de flessen zoeken, die ze net hadden ingeleverd.	5.38
318	Dus er waren veel eerder signalen die ze niet aan mij verteld hebben.	4.18
319	En doordat jij dagelijks met haar optrok heb je het misschien te laat gezien?	4.77
322	We hadden een winkel, waren we daar klaar, dan gingen we naar huis.	5.31
327	Een logisch gevolg is als je met zijn drieën continu bezig bent dat als de een wat minder doet, de ander wat meer doet.	5.57
330	Binnen 14 dagen daarna ging Wil de hond uitlaten dat deed ze uit de winkel voordat we naar huis gingen.	7.66
332	Ik dacht, misschien heeft ze ergens gezellig staan praten.	3.81
333	Dat kan. Dat is wat je net vertelde, dat ze naar haar ouderlijk huis ging.	10.73
334	En dan ga je je ongerust maken, ben ik ook dat rondje gaan lopen.	3.92
335	Een andere ronde, heb mensen gevraagd of ze haar gezien hadden.	6.5
336	En om half 6 kwam iemand die Wil had opgepikt langs de N11.	9.18
342	In de documentaire zien we dat Wil zichzelf niet herkent.	35.47
347	O, o, o, o. Nou, huppatee, lekker je boterham opeten.	4.04
348	M-m. M-m. Ik heb een paar keer op het punt gestaan om de spiegel eruit te rammen.	3.4
349	Of af te plakken, zodat ze zichzelf niet meer zou zien en zich weer tot mij zou richten.	3.68
350	Uiteindelijk dringt dan het besef tot je door dat dat geen oplossing is.	6.84
351	Ja, Diny hoe vond jij het om te zien dat Hans de zorg 24/7 voor Wil neemt?	6.86
357	Die zijn er niet altijd kapot van, dat jullie zo ver op reis gaan.	4.36
359	Wat de jongens bezighoudt Leon doet onder andere palliatieve zorg.	9.59
360	Die zegt: ma heeft Alzheimer, en weet niet meer wat er gebeurt.	62.49
361	Maar als er iets is, willen we jou kunnen bijstaan.	3.94
362	We hebben in principe een back-upplan met de jongens.	4.59
363	Om binnen 24 uur met twee of drie naar ons te rijden.	5.35
364	Zij maken zich min of meer meer zorgen over mijn gezondheid Als er iets met jou gebeurt Dat is de grootste zorg.	10.35
366	Ik begrijp de zorg, maar ik deel niet helemaal hun mening.	3.75
368	Het werk wat ik heb gedaan heeft me ook veel zelfstandigheid geleerd.	3.45
369	Als ik gewoon de media volg en zie dat mensen in een verzorgingstehuis zitten en vallen en een heup breken.	28.18
370	Dat kan thuis gebeuren op de trap, of op het trottoir.	3.83
371	Dus denk ik, wat maakt het uit of ik thuis van de trap val of dat in Spanje, Portugal of waar dan ook in Europa gebeurt?	5.42
372	En jullie zijn gelukkig in dat camperje, dat zie je ook heel goed.	3.62
373	En jullie zijn gelukkig in dat campertje, dat zie je ook heel goed.	3.64
379	De documentaire Ons Campertje gaat vrijdag tijdens het Nederlands Film Festival in première.	11.98
382	Maar ook als u niet op reis kan zijn er nog genoeg mogelijkheden om leuke dingen te doen voor mensen met dementie.	5.52
383	De musical 'Als de dag van toen' is de eerste dementievriendelijke voorstelling van Nederland waarbij het publiek zich weer eventjes in de jaren 60 waant.	27.82
384	Bij ons de hoofdrolspelers Henk Poort en Marjolijn Touw.	7.87
385	We hoorden net al een klein stukje van een van de nummers die gezongen wordt tijdens de voorstelling.	5.21
386	Wat kunnen we verder allemaal verwachten van Als de dag van toen?	4.85
388	Het is niet alleen een voorstelling voor mensen met dementie.	12.6
390	Waarin een heel klein verhaaltje wordt verteld met heel veel liedjes uit de jaren 60.	6.25
392	Om hem niet prikkelbaar te maken met draaischijven en flitslampen is het een heel lieve, vriendelijke voorstelling geworden, voor iedereen.	3.83
393	Hij is dementievriendelijk, maar ook voor begeleiders.	13.29
396	Nee, maar je hebt voor haar een troon gemaakt van mij verdien je ook een troon.	3.67
398	Marjolein, zit er een verhaal in de voorstelling of alleen liedjes?	6.6
400	Roos is eigenaar van een bloemenwinkel Koos is eigenaar van een bloemenwinkel en ik ben de radiopresentatrice.	8.79
401	Met mijn zoon doen we een showprogramma op zaterdagavond net als Mies Bouwman.	6.2
402	Ik kom in de winkel, mijn zoon wordt verliefd op zijn dochter.	27.86
412	Ontzettend, oud en jong, er waren ook veel jongeren vonden het ontzettend leuk om de liedjes te horen.	40.79
413	En de ouderen waren ontzettend blij om dit weer te horen.	4.77
414	Waren er ook veel paren waarvan de één Alzheimer had?	29.61
419	En niet hele lange lijnen van nummers, maar stukjes.	3.42
421	Kwamen er bij het maken bij jullie nog herinneringen naar boven?	4.22
422	Toen we het script gingen lezen, en we de liedjes wisten we precies welke liedjes en van wie waren.	3.97
423	'Hee, niet zoenen op het zebrapad', van wie is die?	5.42
426	Ook als je dementie hebt of ontwikkelt is het een laatje wat open kan. Astrid Nijssen, die deze productie heeft geschreven en geproduceerd werkt ook in verzorgingshuizen.	6.09
427	Zagen we ook bij jullie, dat Wil direct mee gaat zingen.	3.86
429	Ik zong een stukje uit het dagboek van Willeke Alberti.	5.22
431	(Wil zingt mee met 'Sophietje' van Johnny Lion) ('Zachtjes tikt de regen', door Rob de Nijs) En ze wordt er vrolijk van.	6.36
436	Mijn moeder en zusters stonden vroeger af te wassen en dan zongen ze al die liedjes tweestemmig.	7.79
438	Nu moet ik zelf afwassen Nu vraag ik jullie niet om af te wassen, maar te zingen.	3.46
440	Vanaf 5 oktober is de nostalgische muziekvoorstelling 'Als de dag van toen' te zien in theaters in heel Nederland.	10.14
441	Vandaag krijgen wij een tipje van de sluier en zingen Henk en Marjolijn 'De zomer van 1910', en 'Diep in mijn hart'.	5.79
446	Iedereen bedankt voor het kijken, en we zijn er morgen weer.	3.42