Ter Zake 🇧🇪

_id	6873ae46d46cf16eb8737d52
url	https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/terzake/2025/terzake-d20250613
datetime	2025-06-13 20:00:00
description	Israël heeft afgelopen nacht verschillende luchtaanvallen uitgevoerd op doelwitten in Iran. Enkele militaire kopstukken en vooraanstaande kernwetenschappers werden gedood. De actie moet voorkomen dat Iran een kernmacht wordt en het voortbestaan van Israël bedreigt. Welke gevolgen heeft 'Operatie Rijzende Leeuw' voor de regio en de hele wereld? Professor internationale politiek David Criekemans komt naar de studio. Jens Franssen geeft een laatste update vanuit Tel Aviv. En Thomas De Graeve en Iran-expert Peyman Jafari praten ons bij vanuit de Verenigde Staten.

 

Statements

idx	statement	score
1	Eén onderwerp vanavond: de aanval van Israël op Iran.	17.16
6	U bent gespecialiseerd in internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen.	6.46
7	Was u verrast toen u vanochtend van de aanval hoorde?	5.26
9	Er waren gesprekken die zouden komen deze zondag tussen Donald Trump en het Iraanse regime over het nucleaire programma.	25.54
10	We wisten dat er iets stond te komen, maar dat Israël al vroeger zou reageren heeft iedereen met snelheid genomen.	9.31
13	Met Operatie Rijzende Leeuw viel Israël vannacht Iran aan.	32.12
14	Gevolg: een tegenaanval en een nieuwe aanval, een barrage aan internationale reacties, dreigementen en bezweringen.	4.04
18	De Iraanse hoofdstad wordt opgeschrikt door meerdere explosies.	32.5
20	Al snel wordt duidelijk dat het gaat om een Israëlische aanval.	8.89
21	In de loop van de ochtend wordt duidelijk hoe groot de schade is.	4.98
22	Ook buiten Teheran zijn verschillende doelen geraakt.	11.38
24	En die vormen een bedreiging voor Israël, zegt Netanyahu.	64.42
25	Bij de aanvallen zijn volgens Israël zeker zes kernwetenschappers gedood.	54.34
27	In totaal spreken Iraanse media over zeker 78 doden en meer dan 300 gewonden.	20.62
28	De aanvallen leiden vanmiddag tot protest in Teheran.	30.99
30	Ondertussen gaat Israël in verhoogde staat van paraatheid.	64.85
32	De Iraanse president belooft in een boodschap op de Iraanse staatstelevisie alvast hard te zullen terugslaan.	29.91
33	Israël op zijn beurt voert op de middag een reeks nieuwe aanvallen uit op een militaire luchthaven.	18.97
35	Professor Criekemans, er zat iets aan te komen, zei u. Op deze schaal en zo snel, dat was onverwacht.	4.57
38	We moeten natuurlijk nog een totaalbeeld krijgen van wat er gaande is.	4.37
39	Er worden een aantal nucleaire sites en wetenschappers geraakt.	20.98
41	Benjamin Netanyahu zegt ook dat er nog meerdere golven zullen zijn en dat de doelstellingen van Israël veel breder zijn.	31.11
42	Er is ook nog de vraag wat de relatie is tussen Israël en de VS in dit verhaal.	12.1
43	Ik denk dat we toch met enige zekerheid kunnen zeggen dat de VS maandag of dinsdag al wist wat er op til was, want ze waren ook belangrijke diplomaten en een aantal militairen in de regio aan het terugtrekken.	7.85
44	De VS vreesde dat er een vergelding zou zijn op haar middelen en haar basis.	26.91
45	We hebben die Amerikaanse basis in de regio op een kaart gezet.	7.19
47	Dan zie je hoeveel Amerikaanse militairen daar op een of andere manier actief zijn.	8.18
49	We hebben Willem Van Mullem gevraagd om op een rij te zetten over wie het gaat.	6.66
50	Israël beweert een enorme klap te hebben uitgedeeld aan de top van de Iraanse wetenschappelijke en militaire elite.	19.69
52	Hossein Salami, de opperbevelhebber van de Islamitische Revolutionaire Garde, zou gedood zijn.	32.12
53	Die Garde is een militaire elite-eenheid binnen Iran.	27.57
56	Deze machtige militair was verantwoordelijk voor de Iraanse defensiestrategie, inlichtingen en geopolitieke wapenprogramma's.	19.42
58	Hij is een topadviseur van ayatollah Khamenei, dat is de hoogste leider van Iran.	11.55
59	Shamkhani was ook betrokken bij diplomatieke gesprekken en werkte jarenlang als nationale veiligheidschef.	7.2
60	Ook wetenschappers uit het Iraanse nucleaire programma werden geëlimineerd.	40.66
61	Mensen zoals Fereydoun Abbasi, voormalig topman van de Iraanse Atoomenergieorganisatie en Mehdi Tehranchi.	10.37
62	Hij was kernfysicus en stond aan het hoofd van een Islamitische universiteit.	8.79
64	Veel toplui zijn blijkbaar al vervangen, maar dit blijft een vernedering voor het regime.	6.03
67	We zagen het: topmilitairen en topwetenschappers zijn uitgeschakeld.	30.2
68	Is hiermee het doel van Israël met betrekking tot de nucleaire installaties bereikt?	41.5
69	We nemen de kaart erbij met waar de aanvallen zich hebben voltrokken.	5.0
72	We zullen moeten vaststellen wat de werkelijke schade is.	5.24
73	Ik heb begrepen dat er vooral in Natanz veel schade is.	4.53
75	De conventionele wijsheid zegt dat Israël niet de capaciteiten heeft, met die bunkerbusterbommen, die de VS wel heeft, om die uit te schakelen.	57.76
83	We gaan eerst even naar Israël, naar onze collega Jens Franssen in Tel Aviv.	5.43
86	Ik zou je eerst een kleine waarschuwing willen geven.	3.97
87	We hebben daarnet een waarschuwing gekregen in de app van de regering.	24.64
88	Er zouden ballistische raketten gelanceerd zijn in Iran en er zou in Israël een anti- luchtweerstandssysteem actief zijn.	77.55
90	Dan praten we verder, dan verplaatsen we ons wel naar een veiligere plek.	4.25
97	We gaan heel even... Het zijn natuurlijk heel erg bewogen tijden.	3.86
99	Het gaat meestal over een kleinere aanval, terwijl het nu wel degelijk over een grotere aanval kan gaan.	4.57
100	De Israëlische media hadden een aantal minuten geleden, voor we dit gesprek begonnen, gezegd dat het mogelijk een aanval kon zijn met honderd missiles.	22.58
102	De topman van de Revolutionaire Garde had gezegd: de hel zal losbarsten.	7.45
105	Staan de Israëli's dan wel achter de aanval die hun premier heeft ingezet?	58.13
108	Zij hebben jarenlang de verhalen gehoord dat Iran de kop van de slang is.	14.27
109	Hieraan bewapende de Hezbollah- milities in Libanon en heeft Hamas geholpen.	27.21
110	Iran heeft jarenlang ook het Syrische regime gesteund.	67.37
111	Er wordt gezegd dat Iran zegt dat het Israël van de kaart wil vegen.	65.2
112	Het is dus onmogelijk dat Iran al die bouwstenen kan hebben, ballistische raketten, hoogverrijkt uranium, maar ook de wil om Israël uit te schakelen.	49.06
113	Israël heeft dus gezegd: dit laten we niet gebeuren.	12.41
117	De vijandschap tussen Israël en Iran gaat al ver terug.	18.72
120	Andere tijden, want in Iran is deze sjah machtiger dan ooit.	6.36
121	Het westen is zijn bondgenoot en ayatollah Khomeini zit in ballingschap.	10.68
122	Voor de islamitische revolutie in 1979, toen Khomeini aan de macht kwam in Iran, waren Iran en Israël goede vrienden.	10.64
123	Het is zelfs zo dat Israël de geheime politie van de sjah, de SAVAK, heeft helpen opleiden.	20.11
125	Maar de islamitische revolutie heeft dat helemaal veranderd.	16.09
126	Ayatollah Khomeini keert terug naar Teheran en verandert Iran in een streng-islamitische republiek.	61.01
127	Israël, de oude bondgenoot, is samen met het Westen plots de nieuwe aartsvijand.	11.19
128	Voor Khomeini was niet alleen het probleem de sjah, maar ook het Westen en de bemoeienissen van het Westen in het Midden-Oosten, het antikoloniale verhaal.	8.61
129	En voor hen is Israël bij uitstek een koloniaal verhaal, een idee van Groot-Brittannië, en is het eigenlijk gericht tegen het Midden-Oosten.	7.12
131	Vandaar dat ze vanaf 1979 anti-Israëlische sentimenten hebben gehad, naar buiten hebben gebracht en ook daar steeds sterker in zijn geworden.	7.84
132	Van de Houthi's in Jemen, die met dit soort spectaculaire acties westerse schepen aanvallen, tot het Assad-regime of terreurgroepen als Hezbollah en Hamas.	40.05
133	Overal in het Midden-Oosten trekken pro-Iraanse milities of regeringen de voorbije jaren de macht naar zich toe.	13.67
134	Israël had het gevoel dat ze volledig werden omcirkeld door anti-Israëlische, pro-Iraanse milities die uiteindelijk niets anders wilden dan het einde van Israël.	12.96
135	Natuurlijk, zij zijn niet zomaar anti-Israël op zich, ze zijn ook pro-Palestijns.	10.25
136	En men vindt dat de Palestijnen onrecht is aangedaan, iets wat Khamenei ook de voorbije weken telkens opnieuw heeft herhaald.	43.28
137	En dus wat er gebeurt in bijvoorbeeld Gaza is voor al die groepen onaanvaardbaar.	5.84
138	Wat dus natuurlijk de spanning tussen die beide landen enorm heeft opgedreven.	4.54
139	De oorlog in Gaza, met meer dan 50.000 Palestijnse doden, heeft de jarenlange ideologische strijd tussen Iran en Israël alleen maar verder op scherp gezet.	84.46
141	Los van economische redenen is natuurlijk... Je voelt dat een groot conflict in het Midden-Oosten ons uiteindelijk allemaal aanbelangt.	6.0
142	Eerst en vooral hebben we het gezien bij Syrië: als daar een oorlog uitbreekt, komen er heel veel vluchtelingen naar Europa, wat bij elk conflict natuurlijk het geval is.	66.41
143	Maar ten tweede, Israël is geconnecteerd aan de Verenigde Staten.	21.53
144	Er is een soort alliantie tussen Iran en Rusland, dus een conflict dat uitbreekt in het Midden-Oosten zou wel eens een grote internationale eigenschap kunnen krijgen, waarbij we op een of andere manier allemaal betrokken zijn.	8.73
145	Met de grootschalige luchtaanvallen op nucleaire doelwitten en kernwetenschappers gaat Netanyahu nu voluit voor de eindoverwinning.	68.4
146	De jarenlange schaduwoorlog tussen Israël en Iran schakelt zo plots een versnelling hoger.	73.91
148	Dit is veruit de grootste escalatie ooit tussen beide landen.	13.5
149	Het gevaar op een regionale en internationale escalatie is groot.	6.83
150	En als niet alles eraan gedaan wordt om dit te stoppen, dan vrees ik inderdaad dat we deze datum zullen markeren als een ommekeer voor de veiligheid in de wereld en misschien ook de veiligheid in Europa.	4.93
151	We gaan live naar Peyman Jafari, historicus en Iran-deskundige aan William and Mary University.	5.92
152	De grootste escalatie ooit tussen deze twee landen.	15.29
155	De ongekende schaal en het provocerende karakter ervan betekenen dat het niet zomaar een aanval is zoals we eerder hebben gezien, maar het is een oorlogsverklaring aan Iran.	8.35
156	Die heeft niet enkel het nucleaire programma van Iran als doelwit, maar de hele Islamitische republiek.	31.26
158	Het hoofddoel van Israël lijkt te zijn om de onderhandelingen tussen Iran en de VS, die dit weekend zouden plaatsvinden, totaal te saboteren.	45.43
160	Als het ging om het gevaar van kernwapens van Iran verwijderen, had dat ook via diplomatie gekund.	33.76
162	U verwijst ernaar, die kernwapens worden gebruikt als argument door Israël.	51.31
163	We hebben een expert gevraagd of en hoe snel Iran over een nucleair wapen kan beschikken.	82.86
165	Dat is de vraag die een hele regio en bij uitbreiding de wereld bezighoudt.	4.47
169	Uranium zelf, dat je in de natuur kan opgraven in mijnen, daar kan je niet direct een wapen mee maken.	79.71
170	Dat moet je met een heel proces gaan verrijken tot die 90 procent zuiverheidsgraad.	4.57
171	De laatste schattingen in het publieke domein waren dat Iran al ongeveer 60 procent puurheid van hun verrijkt uranium bereikt had.	54.97
172	Er was ook een gerucht dat er partikels gevonden waren van al 80 procent.	17.85
173	Maar op dit moment heeft Iran nog geen bomb in the basement.	9.28
174	Is uranium wapenklaar, dan heb je nog een kernkop nodig, een raket of bom, een silo of vrachtwagen voor transport.	67.79
176	Iran zit er dicht bij, maar om direct naar de wapens te grijpen... Was dat nodig of niet, dat weten we niet.	9.6
177	We zien mooi dat de VS dat diplomatieke pad proberen te bewandelen.	6.45
178	Aan de andere kant zie je dat Israël dus gekozen heeft om naar de wapens te grijpen.	24.59
179	Moet Iran nu noodgedwongen hun nucleaire programma pauzeren of pakken ze nu net door met de verrijking en de ontwikkeling?	33.36
180	Indien Iran toch sprint naar een bom, dan bestaat er een risico op een regionale verdere proliferatiegolf.	43.14
181	Zijnde dat Saudi-Arabië, Turkije, Egypte, misschien zullen zeggen: Misschien moeten we ook starten met een eigen programma.	5.02
182	Dus wat nu gebeurt, is een belangrijk gewricht in de geschiedenis?	7.49
184	Peyman Jafari, waarom zou Iran een kernwapen willen?	23.57
185	De laatste verklaringen van de veiligheidsdiensten van de VS zijn dat Iran geen kernwapen heeft en ook niet de opdracht heeft gegeven om eraan te beginnen.	72.39
186	Iran heeft het verrijken van uranium ingezet als druk.	90.25
187	President Trump is natuurlijk uit het nucleaire akkoord dat bestond tussen die landen vertrokken.	40.78
188	Toen is Iran uranium gaan verrijken tot 60 procent als drukmiddel.	87.75
189	Jullie moeten de sancties weghalen, anders gaan we nog verder verrijken.	4.21
193	Hoe verklaart u de reactie van enkele andere landen in de regio, tot en met China.	4.91
195	De landen blijven achter Israël staan, maar uiten wel bezorgdheid.	6.44
198	Als we nu in een situatie belanden waarin het internationale recht wel opzijgeschoven kan worden, zullen andere landen hiervan profiteren.	5.43
203	Niks doen betekent dat Israël nog meer druk op Iran zal uitoefenen.	10.38
204	Wel terugslaan zou natuurlijk tot verdere escalatie leiden.	4.4
208	Iran zal zijn asymmetrische oorlogsvoering opnieuw heruitvinden.	31.88
209	Dat kan zijn door andere bondgenoten in de regio te steunen, zoals de Houthi's of de Iraakse milities.	9.14
212	Een laatste optie is natuurlijk een kernwapen opzoeken en een verdere alliantie met China en Rusland ontwikkelen.	6.97
214	We schuiven meteen door naar Jens Franssen, nog altijd in Tel Aviv.	5.45
216	Intussen is het luchtafweergeschut ook echt actief in Israël, begrijp ik?	34.63
221	Het heeft er alle schijn naar dat een van de raketten het centrum van Tel Aviv getroffen heeft.	51.45
222	Ik heb de luchtafweer al een paar keer gezien, maar wat we daarnet zagen was van een andere orde.	5.81
223	We hoorden een knal en zagen ook dingen neervallen.	3.78
224	Het lijkt erop dat het centrum getroffen is door een Iraanse ballistische raket.	34.22
226	Dat is iets wat Israël niet onbeantwoord zal laten.	5.4
229	Professor Criekemans, het ontwikkelt zich allemaal terwijl we hier zitten te praten.	4.08
231	Zijn het twee aan elkaar gewaagde militaire machten?	5.24
232	De militaire macht van Israël is natuurlijk kwalitatief iets sterker dan die van Iran.	37.84
233	Dat wil niet zeggen dat Iran niet in de mogelijkheid is om Israël te raken.	23.41
234	Maar kwalitatief heeft Israël, wat de verdediging betreft, toch een aantal mogelijkheden om die ballistische raketten uit de lucht te halen.	20.5
235	Ik wil er een vergelijking bij halen van gegevens over de militaire sterkte van beiden.	4.33
236	Je ziet het personeel, het reservepersoneel, het defensiebudget en de kernwapens.	4.05
238	Wat we hier doen is een aantal kwantitatieve variabelen naast elkaar leggen.	4.26
240	Dan zien we toch wel dat Israël, wat de defensieve capaciteiten betreft, grote mogelijkheden heeft om de ballistische raketten uit de lucht te halen.	27.02
241	Natuurlijk zal Iran grote hoeveelheden raketten op Israël af sturen.	48.99
243	Wat we net van collega Peyman Jafari hoorden... Als we de twee elementen, met elkaar verbinden: Benjamin Netanyahu en zijn regering zijn deze week in de problemen gekomen.	9.03
244	Gaza was een groot fiasco, ook wat de beeldvorming betreft.	18.51
245	Israël is tot de conclusie gekomen dat er een strategische opportuniteit was om Iran aan te pakken.	45.71
249	Er was natuurlijk de onderhandeling die er zou komen, de zesde ronde in Oman.	5.69
251	Benjamin Netanyahu heeft Trump op snelheid genomen.	62.58
252	Hij heeft gezegd: er is hier een strategische opportuniteit om dat regime aan te pakken.	5.96
253	We praten nu heel veel over het nucleaire programma van Iran, maar merk toch even op.	6.91
255	Dat verwijst naar het Iraanse koningshuis en naar heroïsme.	5.87
256	Ik denk dat het tegelijkertijd een psychologische operatie is van Israël, ook aan het adres van de jonge bevolking in Iran.	7.85
257	Men wil zeggen: het regime van de ayatollahs komt een einde.	5.23
264	Hij heeft Israël afgeremd, maar vandaag bleek uit zijn retoriek... Hij zei: kijk, Iran, dit is de laatste kans.	5.79
265	Ik heb een brief gegeven waarin ik u 60 dagen gaf om tot een akkoord te komen.	5.7
268	Anders zal de VS mogelijk gedwongen worden om Israël te steunen.	21.19
271	Dan weten we niet in welk scenario we terechtkomen.	4.45
272	Geeft u de onderhandelingen van zondag dan geen kans meer?	5.72
273	Of vermoedt u dat Iran net wel naar de onderhandelingstafel zal komen?	12.31
275	De Amerikanen hebben blijkbaar gezegd dat wat hen betreft de gesprekken nog altijd kunnen doorgaan in Oman.	16.16
276	We zullen moeten afwachten wat er de komende uren zal gebeuren.	3.66
278	Niet alleen voor de regio, maar voor de wereldpolitiek.	4.81
279	Als die aanvallen van Iran Israël erg aantreffen, zal Israël niet alleen willen reageren, maar zal het voor Trump moeilijker en moeilijker worden om er politiek niet in mee te gaan.	15.16
280	We gaan even naar Thomas De Graeve, onze reporter in de VS. Goedenavond.	4.18
285	Er zijn al verschillende antwoorden op gekomen de afgelopen uren.	5.04
286	Marco Rubio, de minister van Buitenlandse Zaken, zei dat de VS wel op de hoogte was gebracht door Israël.	52.73
287	Er waren geen details over in hoeverre ze op de hoogte waren.	4.7
288	Men zegt ook dat de VS er niks mee te maken had en dat het een unilaterale beslissing was van Israël.	30.76
289	Sindsdien is het bijgesteld door de president zelf.	19.56
292	Er zou ook gebeld zijn tussen Netanyahu en Trump gisteren.	24.92
293	Hij zegt niet met zoveel woorden dat hij groen licht heeft gegeven voor de actie, maar hij noemt ze tegelijk ook excellent.	4.17
295	Hij heeft altijd campagne gevoerd door te zeggen: ik ga geen nieuwe oorlog starten.	5.72
296	We staan nu misschien op het punt van een grote regionale oorlog.	5.61
297	Anderzijds wil een belangrijk deel van zijn achterban dat hij Israël onvoorwaardelijk steunt.	12.26
298	Vanuit Israël hoorden we al signalen dat de VS niet alleen op de hoogte was, maar de aanval ook mee gecoördineerd heeft.	42.47
299	Het kan natuurlijk zijn dat Israël probeert om de VS mee in het bad te trekken, maar een officiële verklaring daarrond hebben we nog niet gekregen.	45.85
300	Zegt president Trump iets over hoe hij het vervolg ziet van wat er zich nu ontrolt?	18.6
301	Donald Trump lijkt nog altijd te zeggen dat er een deal kan komen en dat er nog altijd gesproken kan worden met Iran.	39.74
303	Hij zegt: ik heb ooit gezegd dat jullie 60 dagen hadden om dichter tot bij ons te komen en tot een akkoord te komen.	5.44
306	Als jullie niet willen dat het hele land vernietigd wordt, moeten jullie aan tafel komen.	4.48
307	Het lijkt moeilijk in te schatten hoe Iran op dit moment aan tafel wil komen met de VS. Als het regime inschat dat het inderdaad opvallend staat.	20.93
308	Zoals we gehoord hebben, hebben ze nog weinig regionale bondgenoten.	4.91
311	Als het regime inschat dat het op vallen staat, zouden ze die gesprekken met de Amerikanen misschien als enige uitweg kunnen zien.	6.57
314	Ik wil u nog even voorleggen: als dit hoor, denk ik dat het nog alle kanten op kan.	3.64
315	In de afgelopen jaren hebben we al vaker op een moment gestaan, dat het echt gevaarlijk kan zijn.	12.88
316	Eerder bijvoorbeeld na de dood van een topgeneraal en een raketaanval van Iran op Israël.	37.12
318	In de geschiedenis hangt het soms van heel kleine dingen af.	4.13
320	Met andere woorden misverstanden tussen actoren waardoor dingen verkeerd lopen.	7.65
321	Het is dus belangrijk dat iedereen goed open communiceert.	4.17
322	De rol van Europa daarin zal zijn om maximale druk uit te oefenen om te de-escaleren.	5.71
324	Als de gesprekken zondag toch zouden doorgaan, moeten we afwachten, maar het is een cruciaal moment voor de regio en de internationale politiek.	3.91
328	Ivan De Vadder bespreekt de voorbije week zo meteen met onder meer minister van Justitie Annelies Verlinden.	7.54
329	Mooie avond gewenst en graag tot maandag, dan met Kathleen.	3.47